Thursday, December 18, 2003
21 Azer milli varlığı tapdanmış xalqın üsyanı idi
Zöhre Eliyeva
Milli Hökumet Stalin-Mikoyan güruhunun xeyaneti ile süqut etdi
Güney Azerbaycanda 1941-1946-cı illerdeki milli-demokratik herekatdan, bu herekatın zirvesi sayılan 21 Azer inqilabından 58 il keçir. Bu, güneyli-quzeyli Azerbaycanımızın XX esr tarixinin şanlı sehifesidir.
 21 Azer ve Milli Hökumetle bağlı xeyli kitablar, tedqiqatlar, meqaleler, xatireler ve arxiv senedleri hem İranda, hem de onun hüdudlarından kenarda çap olunub. Bunların bir çoxu dövrün ve rejimlerin ruhuna uyğun yazıldığından onlardakı faktlar ve şerhler çox vaxt obyektiv mezmundan uzaq terzde oxucuya çatdırılıb.
MEA Şerqşünaslıq İnstitutunun Güney Azerbaycan elmi araşdırmalar qrupunun aparıcı elmi işçisi Ekrem Mişovdağlının sözlerine göre, 21 Azer ve Milli Hökumetle bağlı eserlerin çoxunda fakt ve şerhler ekser hallarda tehrif olunub: “Bezen, obyektiv düşünen müelliflere ürek sözünü açıq demeye ve heqiqetleri olduğu kimi yazmağa imkan verilmemişdir. İran inqilabına qeder bu ölkede çap olunmuş eser ve meqalelerde şah rejiminin Güney Azerbaycanda töretdiyi cinayetlerin, günahsız qetllerin, hebs ve sürgünlerin üzerinden sükutla keçilmiş ve ya olaylara mövcud rejimin menafeyine uyğun reng verilmişdir. Her şey rejimin senzurası altında olduğundan 1945-1946-cı illerde Azerbaycandakı hadiselerle bağlı meseleler birterefli şerh edilib. Şahenşah qoşununun 1946-cı ilin noyabr-dekabr aylarında Azerbaycana hücumuna ve töredilmiş qanlı hadiselere qanuni don geyindirmişdir. Töredilmiş cinayetlere beraet qazandırmağa cehd olunub. Bunun üçün qondarma ve uydurmalar ortaya atılıb”. Sovet rejimi dövründe Güney Azerbaycana aid yazılar, xüsusen 1941-1946-cı il Xalq Herekatı, 21 Azer ve Azerbaycan Milli Hökumetinin fealiyyeti ile bağlı bir çox meselerin şerhi siyasi rejimin mövcud çerçivesinden kenara çıxa bilmemişdir. Güney Azerbaycandakı herekata sovetlerin xeyaneti ve müdaxilesi, İran Xalq Partiyasının (Tude) Azerbaycan Demokratik Firqesine ve Azerbaycandakı Xalq Herekatına qısqanclığı, Milli Hökumetin süqutunda neft amilinin rolu ve İrana qarşı Sovet ekspansiyası, Milli Hökumetin taktiki sehvleri, şah qoşunlarının Azerbaycana hücumundan evvel hazırlanmış texribat emeliyyatı, meğlubiyyetin sebebleri ve ondan alınan derslere yeterince münasibet bildirilmemişdir. Elametdar haldır ki, son illerde çap olunan bir sıra kitablar, meqale ve xatireler, işıq üzü görmüş arxiv senedleri 21 Azer inqilabı ile bağlı qaranlıq metleblere aydınlıq getirir. Azerbaycan Demokratik Firqesi mühaciret dövründe (1947-2003) 21 Azerle, Azerbaycan Milli Hökumeti ve onun fealiyyetile bağlı xeyli materiallar çap olunmuşdur. Firqenin orqanı olan “Azerbaycan” qezeti ve jurnalı, “Seher” jurnalının sehifelerinde bu meseleye xüsusi yer verilmişdir.
1941-1946-cı illerde Güney Azerbaycandakı herekata, xüsusile 21 Azerle bağlı meselelere yanaşmanın birmenalı olmadığını vurğulayan E.Mişovdağlının sözlerine göre, bir sıra tedqiqat eserlerinde Güneydeki Xalq Herekatının, o sırada 21 Azerin milli zeminde, milli ve demokratik qüvvelerin isteyi, feal iştirakı ile baş verdiyi, herekatın hereketverici qüvvesinin xalq olduğu bildirilir: “Pehlevilerin zülmüne, rejimin zorakılığına meruz qalmış, milli varlığı tapdalanmış xalq çıxış yolunu ve qurtuluşu ayağa qalxıb mübarizeye qoşulmaqda ve zülmkar rejimi yıxmaqda görürdü. Herekatın milli zemininin hele Meşrute herekatı ve Xiyabani dövründen hazırlandığı söylenilir. Herekata rehberlik eden özeklerin çoxunun özü ve ya ata-babaları Settarxan ve Xiyabani herekatının iştirakçıları idiler. Onlar Rza şahın zindanlarından, teqib ve sürgün düşergelerinden keçib gelmiş adamlar olmuşlar. Ağır mübarize yolu keçmiş bu insanlar herekatın teşkilinde, müteşekkilleşmesinde ve kütleni mübarizeye qaldırmaq işinde, elece de Azerbaycan Demokratik Firqesinin yaradılmasında yeterince rol oynamışlar”.
 E.Mişovdağlının qenaetince, bu konsepsiyanın terefinde olanlar her hansı bir ölkede baş veren demokratik herekata xarici yardımın olmasını istisna etmirler: “Her hansı siyasi-ictimai herekat zamanı xaricin yardımından yararlanmaq yeni mesele deyildi. Güney Azerbaycanda ve İranda 21 Azerden evvel olmuş herekatda da xarici yardımdan istifade olunmuşdur. Bu haqda ister Azerbaycan, isterse de İran tarixinde çoxlu faktlar mövcuddur. Lakin bu faktlar xalqın herekatdakı rolunu arxa plana keçire bilmez.
21 Azerde xarici herbi yardım meselesinde de fikirler haçalanır. Bir qrup tedqiqatçılar, herekata rehberlik edenler ve iştirakçılar bele hesab edirler ki, 21 Azerde fedailerin istifade etdikleri silahların çoxu İran ordusuna mexsus idi, terksilah zamanı onların elinden alınmışdı. 1941-ci ilin avqust ayında xarici qüvveler İrana yeridilerken meğlubiyyete ve ruh düşkünlüyüne uğramış İran ordusunun esgerleri külli miqdarda silahı atıb qaçmışdılar. Bu veziyyetden istifade eden xalq toplanmış silahın çox hissesini sonradan İran dövletine tehvil vermemiş ve Azerbaycanın bir çox yerlerinde (Erdebil, Marağa, Serab, Xoy, Urmiya) hemin silahlardan vaxtaşırı jandarmların terksilah olunmasında istifade etmişler. Bu cür yanaşmanın terefdarları 21 Azer herekatında sovet herbi yardımından istifade olunduğunu istisna etmirler”.
 Azerbaycan Demokratik Firqesinin Moskvanın sifarişi ve Bakının eli ile yaradıldığını iddia edib, 21 Azer herekatının da xaricin isteyi ve telebi ile baş verdiyini söyleyenler tapıldı: “Onların fikrince, 21 Azerin ve Azerbaycan Milli Hökumetinin milli zemini yox idi, xaricin - sovetlerin “resepti” ve iştirakı ile emele gelmişdi. 21 Azer guya yad ellerin yaratdığı ve milli söykeneksiz “qondarma” bir herekat olmuşdur. Herekatda iştirak edenlerin bir çoxunun fedai paltarı geymiş sovet zabit ve esgerleri olduğu da bu sırada seslenen fikirlerdendir. Bu fikri seslendirenler hem İranda, hem de onun hüdudlarından kenarda vardı. Fikir müelliflerine Güney Azerbaycanda rast gelmek olur. Eger silah vermekle, herbi yardımla ve sifarişle istenilen meqsede nail olunsaydı, onda sovetlerin başlığı altında dünya sosialist sistemi yaranardı ve idare olunardı”.
İkinci dünya müharibesi illerinde Güneydeki Xalq Herekatına sovetlerin yardımı ve bir çox hallarda herekatı istiqametlendirmek işine kömeyi danılmazdır: “Lakin en önemlisi odur ki, bu herekatın esasında milli azadlığını isteyen xalq dayanmışdı, herekata güneyli soydaşlarımız başçılıq etmişdi. Güney Azerbaycandakı herekata sovetlerin müdaxilesinde bele bir cehet diqqetden kenarda qalmamalıdır ki, 21 Azere ve ondan evvelki olaylara sovetler terefinden gösterilen kömekde esas vasiteçi Quzey Azerbaycan, onun Sovet Ordusu sıralarında İrana gelmiş ziyalıları ve sıravi vetendaşları olmuşlar. Onlar Vetenin o biri parçasının azadlığını güneylilerden az istemirdiler. Bele şeraitde qardaşın doğma qardaşına inanmamağa menevi haqqı yox idi. Eslinde fakt ve senedler sübut edir ki, 1946-ci ilin aprelinedek Quzey Azerbaycan rehberliyi ve Güneydeki herekatın istiqametlendirilmesinde iştirak eden azerbaycanlıların özleri bele Stalin-Mikoyan güruhunun gizli hazırladığı xeyanet ve dönüklükden xebersiz idiler. Moskvanın açıq xeyanet ve riyakarlığına qarşı çıxmaq, müqavimet göstermek, hadiselerin sonrakı istiqametini deyişmek o zamankı tarixi şeraitde mümkün deyildi. Bu tarixi reallığı nezere almadan 21 Azerle bağlı hadiseleri obyektiv qiymetlendirmek mümkünsüzdür. Güneyde yaradılmış Milli Hökumetin süqutunun da sebeblerini bunda axtarmaq lazımdır”.
Read more!
posted by <21 Azer> |
2:17 AM
Wednesday, December 17, 2003
 كم سالترين بازداشتي سياسي تاريخ
http://zohre-vefayi.blogspot.com/
تبريز- شهر اولين ها !!
در تاريخ 21 آذرماه 1382 ساعت 15 بعد از ظهر رضا نجفي ( 7ساله دانش آموز كلاس اول دبستان) به همراه عموي خويش براي قرائت فاتحه در محل گورستان تاريخي اماميه بر مزار فريدون ابراهيمي حاضر مي شوند اما هنوز پا در محوطه گورستان نگذاشته اند كه توسط نيروهاي بازدارنده(!؟) دستگير و به داخل ميني بوسي منتقل مي شوند يك ساعت بعد در حاليكه ميني بوس حامل 15 نفر ديگر است، با پيراهن هايشان كه بر سرشان كشيده شده است عازم بازداشتگاه شمارة 15 ـ خيايان صائب تبريزي مي گردند هنگام ورود به بازداشتگاه از تك تك افراد مشخصه نگاري مي شود. رضا نجفي نيز به همراه بقيه در ليست بازداشتي ها ثبت مي شود. رضا تك فرزند خانوادة نجفي دوساعت و نيم ديگر را به همراه عمويش در راهروي بازداشتگاه منتظر مي مانند تا يكي از اقوام آمده و رضا را تحويل بگيرد. در هنگام آزادي رضا سرهنگ مسئول بازداشتهاي آن روز به رضا مي گويد: ديگر از اين كارها نكني! آنطرفها پيدايت نشود؟!! و رضا با سر مي گويد : چشم!
زهره وفايي
Read more!
posted by <21 Azer> |
7:22 PM
Tuesday, December 16, 2003
Azerbaycan Milli Hökumeti’nin başçısı S. C. Pişeveri ve müqedderatını te`yin etme pirinsipi.
PERVİZ ESEDİ
 1946-cı il yanvarın 28- de Cenubi Azerbaycan Milli Hökumeti’nin banisi S. C. Pişeveri müqedderatını te`yin etme pirinsipine esaslanıb BMT Baş Assambleyasına müraciet etmişdir. O vaxtdan beri ölke daxilinde 57 il keçmesine baxmayaraq şovinisti siyaset Azerbaycan Türklerine münasibetini deyişmemişdir. 1942-ci ilde Atlantik okeanında İngiltere’nin baş naziri Çerçil ve ABŞ-ın prezidenti Ruzvelt görüşüb ve dünya siyasetinin yeni istiqameti haqqında bir sıra müzakireler aparmışlar. Onlardan birisi de milli müqedderatını te`yinetme hüququnun tanınmasıdır. Bu pirinsipe esasen her millet bu hüquqdan istifade ederek öz dövletini qura biler.
BMT yaranandan sonra Atlantik Xartiyası olduğu kimi BMT-nin nizamnamesine daxil olur. Milli Hökunmet’in başçısı S. C. Pişeveri beynelxalq münasibetler pirinsipleri çerçivesinde geniş diplomatik manevra etme qabiliyyetinden istifade edib BMT-ye müraciet etmişdir. Bu müraciet düzgün siyasi – hüquqi hereket olduğundan, bu gün de öz ehemiyyetini qoruyub saxlamışdır. Buna esaslanaraq BMT-ye gönderilen mektubun suretini olduğu kimi derc etdiririk:
“Dünyanın en qedim xalqlarından olan Azerbaycan xalqı özünün zengin milli tarixine malikdir. Esrlerin keşmekeşinde o, öz milli dilini, adet ve en`enelerini qoruyub saxlamışdır. Bu xalq yadelli işğalçılara qarşı esrler boyu mübarize aparmış, azadlıq ve müsteqillik yollunda minlerle qehreman övladını qurban vermişdir. İran zülmkarları Azerbaycan'ı öz hakimiyyetleri altına alaraq, onun servetlerini taladılar. Neticede Azerbaycan'ın çiçeklenen kend ve şeherleri dağılmaq heddine gelib çatdı.
 Şovinist, böyük dövletçilik siyaseti yürüden İran hökmdarları Azerbaycanlıların mövcudluğunu tamamile inkar etmeye cehd gösterir, onların dilini elinden almaqdan, her cür tehqir edici hereketlerden çekinmirdi.
Buna baxmayaraq Azerbaycan xalqı bir gün de olsun, öz azadlığı uğrunda mübarizeni dayandırmamışdır. Azerbaycanlıların öz azadlıqları uğrunda mübarizesinin en parlaq nümuneleri Settarxan, Bağırxan, Şeyx Mehemmed Xiyabani ve başqalarının rehberlik etdikleri herekatlardır. Bu cesur insanlar mübarizenin başçıları, hem de şehidleri idi.
Qanlı faşizm üzerinde qelebe Azerbaycan xalqının mübarizesine yeni tekan verdi, yeni şerait yaratdı. Tehran hökumetinin müqavimetine baxmayaraq, bu ilin 21 Azerinde ( 12 dekabr ) Azerbaycan xalqının esrlerden beri apardığı mübarize başa çatdı. Atlantik Xartiyasına uyğun olaraq Milli Meclis'in, Azerbaycan Milli Hökumeti'nin qurulması ile neticelendi.
Azerbaycan'da demokratik esaslara dayanan bir Milli Hökumet qurulub ve öz fealiyyeti barede bütün dünyaya me`lumat yayıb.
5 milyonluq Azerbaycan xalqı milli dilinin, tarixinin, medeniyyetinin kömeyi ile özünün müasir bir xalq olduğunu derk etdi ve bir de heç vaxt Fars zülmünün altında inlemeye, Fars dilinin İrandakı başqa xalqların dilleri üzerinde ağalığına razı olmayacaq.
Bu xalq bir nefer kimi öz heyatını milli azadlığına ve dövletine qurban vermeye hazırdır. Yeni, demokratik Azerbaycan hökumeti qısa vaxt erzinde ictimai, iqtisadi, medeni sahelerde ciddi bilib, daxili tehlükesizlik tam berqerar olunub.
Yeni Milli Hökumet'in fealiyyeti sayesinde esrlerle istismar olunan xalq adi insan şeraitinde yaşamağa başlayıb. Bununla da öz milli dövletini qurmağa, onu idare etmeye qadir olduğunu gösterir.
Azerbaycan xalqının iradesi ile Atlantik Xartiyasını, ye`ni böyük demokratik dövletlerin ve'dlerine uyğun olaraq qurulan Azerbaycan Milli Hökumeti artıq danılmaz faktdır.
BMT Baş Assambleyası'na müracieti ile Azerbaycan xalqı xahiş edir ki, Azerbaycan Milli Hökumeti'nin mövcudluğu faktı tanınsın ve kenardan müdaxile olmadan, ona öz taleyiniin özü terefinden müeyyenleşdirilmesine te'minat verilsin”.
Şerqde, xüsusen İran’da xalqların milli müqedderatını te`yin etmek hüququnu Amerika başda olmaqla Qerb müdafie edir. Amma öz menafelerine uyğun olaraq, bu siyaset ziqzaq formada aparıılr, yükselen xetle getmir. Bununla yanaşı, hem de milli haqları müdafie edirler. Yeri gelmişken, o zaman Azerbaycan Milli Hökumeti’ni devirmek üçün gelen Şah qoşununun hisselerinin başında Amerikalı general Şvartskop dayanmışdı . Bu gün ise eksine, onlar xalqların milli hüquqlarının te`min olunmasını müdafie edirler.
S. C. Pişeveri’nin BMT-ye müracieti milli haqların tanınmasına esaslanırdı. Bu senedle hökumet Atlantik Xartiyasını imzalayan İngiltere ve Amerika, sonradan buna qoşulan Sovetlerden Azerbaycan xalqının hüquqlarının te`min olunmasına müqavimet gösteren İran hökumetinin yerinde oturdulmasını teleb edirdiler.
Yuxarıda qeyd olunan yazıda meqsed odur ki, müeyyen suallara cavab tapmış olaq:
1- Milli Hökumet’in başçısı S. C. Pişeveri Azerbaycan Milli Hökumeti’nin dünya cemiyyeti terefinden tanınmasında, niye BMT'ye müraciet etmişdir? ( tecrübeye esasen müqedderatını te`yinetme pirinsipinden behrelenib ve öz dövletini qurmaq isteyen xalq, BMT terefinden resmiyyete tanılarsa, hemin qurum beynelxalq hüququn subyektine çevriler. Pişeveri’nin meqsedi ondan ibaret idi ki, öz xalqını bu vasite ile ebedi azadlığa qovuşdursun. Onun meqsedi Azerbaycan xalqının demokratik, milli dövletinin yaranmasından ibaret idi ).
2- Müqedderatını te`yin etme pirinsipi şüarını ireli süren dövletler ve elece de BMT Azerbaycan Milli Hökumeti’n başçısı S. C. Pişeveri’nin müracietini niye resmiyyete tanımadılar? ( hetta Azerbaycan Milli Hökumeti’nin meğlubiyyetinde Qerb ölkeleri Tehran merkezi hökumetini desteklediler ve BMT Azerbaycanda baş veren cinayetlere e’tinasız yanaşdı.
3- 57 il hemin tarixi hadisenin üstünden kesmesine baxmayaraq, müqedderatını te`yin etme pirinsipi Azerbaycan xalqının esas şüarı olaraq öz qüvvesini qoruyub saxlamalıdırmı?
Read more!
posted by <21 Azer> |
1:19 PM
Monday, December 15, 2003
به ياد 21 آذر و آنان كه غريبانه رفتند
جمشيد پور اسماعيل نيازي
وبلاگ در خلوت انديشه
 به سوگ مي نشينم!. براي آنان كه در برابر ارتجاع تا دندان مسلح ايستادند و جان باختند. براي آنان كه حماسه ساز دوران خود بودند.
به سوگ مي نشينم!. براي مرگ گل سرخ. براي سر بريدن آزادي در مسلخ استبداد. براي خلقي كه آرزوهاي خود را بر باد رفته مي بيند.
به سوگ مي نشينم!. براي آنان كه غريبانه رفتند و ما را در انديشه رويايي شيرين و دست نيافتني تنها گذاشتند!
سنگيني بار كشته شده گان راه آزادي بر دوش اين خاك سنگيني مي كند!. آنان كه زندگي را در طبق اخلاص نهادند و براي آرزوهايشان جنگيدند. آنان كه در ظلمت اختناق و ديكتاتوري راه نويي را فرا روي ديگر همنوعان خود گذاشتند.
به آسمان ابري كه مي نگرم هنوز مي بارد! به سان اشك من در سوگ رفته گان خاموش. آنان كه شراب عشق نوشيدند و منصور وار, سر بر بالاي دار , سر بلند و سرفراز رقصيدند. به نوازش باد.
چشمانم را به خيال خواب مي بندم. بوي تعفن لاشه هاي مانده در خيابانها به مشام مي رسد. مي شنوم كه چگونه فرياد مي زنند: او فدايي ست! و به دنبال آن صداي شليك پي در پي!...
مي بينم كه جلاد دژخيم چگونه بر پيكر بي جان كشته ها شليك مي كند. پيكر بي جان جان باخته اي را به صلابه مي كشند. از كشته , پشته مي سازند. نه يك , نه ده , نه صد , كه هزاران هزار و من چشم باز مي كنم. در برابرم ديوار سرد خانه را مي بينم. خاموش و بي تفاوت به افكار پريشان من!. و چه سخت است در ميان ديوارهاي سرد زندگي را به سر آوردن!.
باز هم چشمان خود را مي بندم. در برابر ميدان ساعت , همانجا كه چندي پيش كشته ها به يخ خيابان ها چسبيده بودند. همانجا كه تكه هاي گوشت بدن به سياهي مي زد , سكويي زده اند. فردي از پشت سكو مي گويد: شاه مهمان شماست!. جوانكي ظاهرا متشخص!, با حقارتي كه از چشمانش موج مي زند مژده فتح آذربايجان را مي دهد. آزادي آذربايجان مبارك باد!...
چشمانم را باز مي كنم. به ديوار سرد خانه مي نگرم. و زير لب زمزمه مي كنم. آزادي.
مي پندارم كه كلمات گرچه زيبا هستند اما بستگي به گوينده اش دارند. آزادي از زبان شاه , اسارتي بيش نيست. اسارتي دوباره ...
Read more!
posted by <21 Azer> |
1:45 AM
Sunday, December 14, 2003
ریشه یابی و بررسی علل وقوع «جنبش 21 آذر» در آذربایجان
محمد مهراب
نوید آذربایجان. اورميه(شماره326- 22 آذر 1382-13 دسامبر 2003)
اشاره :
 بررسی وقوع حادثه تاریخی قیام مردم آذربایجان در 21 آذر 1324 به رهبری سید جعفر پیشهوری تحت عنوان فرقة دمكرات امری بسیار مهم و در عین حال پرداختن به آن بدور از غرض ورزیها و تعصبات كور ظرافت خاصی را میطلبد و در این رهگذر است كه رویدادها و روخدادهای تاریخی ایران و جهان از نگاههای تیزبین تاریخ نویسان و مورخان بدور نمانده است. جریان 21 آذر از جهات گوناگون قابل نقد و بررسی است كه صد البته در سایة این نقدهاست كه نقاط ضعف و قوت آن برای همگان عیان میگردد و برای نسل جدید امروزی مایه درس و عبرت میباشد هرچند در این مختصر ما بر ان نیستیم كه این حادثه تاریخی را بطور كامل ریشه یابی و مورد نقد و بررسی قرار دهیم ولی پرداختن به علل و عوامل بروز آن و اما و اگرهای آن بطور اختصار خالی از لطف نخواهد بود آنچه در ذیل میآید تاملی است بر حادثه 21 آذر آذربایجان در سال 1324 میباشد كه از نظر خوانندگان میگذرد.
سرویس اجتماعی
مردم ایران طی قرنهای متمادی علیه ستمگران داخلی و خارجی در راه استقلال ، آزادی دوشادوش یكدیگر مبارزه و فعالیت كردهاند.در جنبش رهائی بخش ایران ، مردم آذربایجان پیوسته نقش برجستهای داشته است از آنجمله در پیشرفت جنبش مشروطه ( 1906 ـ 1911 ) مبارزات قهرمانانه مردم آذربایجان علیه استبداد نقش بزرگی ایفا كرده در سالهای 1917 ـ 1920 جنبش دمكراتیك تحت رهبری شیخ محمد خیابانی در آذربایجان پدیدار شد كه بنو به خود نقش خود را در افشاء استعمار و ارتجاع فئودالی در كشور ما ایفاء نمود. زحمتكشان آذربایجان در تكامل جنبش كارگری و قیامهای گیلان و خراسان نیز نقش فعالی داشتهاند.
پس از سرنگونی دیكتاتوری رضا میرپنچ و شكست سیاست ارتجاعی وی در ایران امكاناتی برای تشكل نیروهای داخلی و جان گرفتن جنبش رهائی بخش و دمكراتیك به وجود آمد.پیروزی تاریخی مردم شوروی در جنگ دوم جهانی علیه نازیسم آلمان ، فاشیسم ایتالیا و میلیتاریسم ژاپن تناسب نیروها را بسود نیروهای هوادار استقلال ملی و دمكراسی تغییر داد.
جنبش ملی و كارگری گسترش و اوجی بی سابقه یافت. مردم كشورهای مستقل و وابسته برای نیل به استقلال ملی دست به مباررات وسیع زدند. نیروهای مترقی ایران نیز با استفاده از این شرایط مساعد و برای جلوگیری از احیاء دیكتاتوری و برای استوار كردن دمكراسی در كشور به مبارزه برخاستند و برای این منظور سودمند بود كه در داخل كشور نقطه اتكائی برای مبارزات دمكراتیك و ضد امپریالیستی به وجود آید.
در آن ایام آذربایجان برای ایجاد چنین نقطه اتكائی دارای شرایط مساعدتری بود. این شرایط عبارت بود از : شدت مبارزه بین دهقانان آذربایجان و فئودالها كه حتی گاه به شكل مبارزه مسلحانه درمیآمد. وجود ستم ملی مضاعف به مردم آذربایجان ، سنن انقلابی زحمتكشان این سامان ، و سرانجام این نكته كه امپریالیسم امكان مداخله مستقیم در آذربایجان نداشت. از اینرو تشكیل یك سازمان سیاسی در آذربایجان كه به تكیه گاه اجتماعی وسیعی متكی باشد و بتواند طبق شرایط موجود در محل عمل نماید موافق مصلحت بود. در سالهای 1324 ـ 1325 جنبش دمكراتیك آذربایجان دامنه یافت و حزب دمكرات آذربایجان تشكیل شد.
در اواسط سال 1324 شمسی ارتجاع علیه نهضت كارگری و دمكراتیك دست به هجوم زد و حملات خود را متوجه فعالین سیاسی نمود. عده كثیری از فعالین را توقیف و تصفیه ارتجاعی ارتش آغاز گردید و عدهای از افسران بازداشت و مطبوعات توقیف گردیدند. طبقه حاكم از اجرای بموقع انتخابات پانزدهمین دوره مجلس شورای ملی سر باز زد. در اینموقع مردم ایران بر سر دو راهی قرار گرفتند تسلیم مجدد به دیكتاتوری یا مقاومت جدی در قبال آن ولی آذربایجان راه دوم را برگزید. آذربایجان آماده میشد تا بار دیگر حماسه مشروطیت را تكرار كند. ستارخان و باقرخان در مشروطیت حماسه آفریدند. آذربایجان میپنداشت كه میبایست بار دیگر دین خود را به ایران ادا كند. ولی افسوس صفحة تاریخ بگونهای دیگر رقم خورد.در این ایام فرقه دمكرات آذربایجان خواستار آن شد كه انتخابات انجمنهای ایالتی و ولایتی بیدرنگ آغاز شود. سازمان فرقه بسرعت در آذربایجان بسط یافت و قشرهای وسیع را فرا گرفت. طبق تصمیم فرقه دمكرات آذربایجان دستههای فدائی از میان دهقانان تشكیل و به خلع سلاح ژاندارمهای زورگو، رشوه خوار دست زد .
جنبش دمكراتیك آذربایجان در اوایل خواستی جز تشكیل انجمنهای ایالتی و ولایتی نداشت . ولی وقتی دولت مركزی نسبت به تمام خواستهای نهضت بی اعتنا ماند ، كنگره ملی مردم آذربایجان 29 ـ 30 ابان 1324 ) در تبریز خود را مجلس موسسان نامید و تصمیم گرفت مجلس ملی آذربایجان را تاسیس نماید. انتخابات دمكراتیك انجام گرفت و مجلس ملی در 21 آذر 1324 افتتاح یافت و پیشهوری صدر فرقة دمكرات آذربایجان را مامور تشكیل حكومت نمود. روسای ارگان نظامی دولت مركزی در تبریز تسلیم و طبق موافقتنامه خلع سلاح شدند و قدرت دولت مركزی در آذربایجان برچیده شد.
نیروی محرك عمده جنبش 21 آذر عبارت بودند از كارگران، دهقانان ، روشنفكران و پیشهوران نیز در این جنبش شركت موثر داشتند. جنبش نسبت به جلب بورژوازی و ملاكان كوچك و متوسط نیز توجه لازم را نمود و همه این نیروها را علیه بورژوازی بزرگ مرتجع فئودالها تجهیز كرد.جنبش ملی آذربایجان برپایه تشكیلاتی و پشتیبانی قشرهای دمكراتیك مردم پدید شد و در دستگاه ارتجاعی دولت ازجهت سازمان و قوانین و مقررات تحولات عمیق بسود مردم ایجاد و مبارزه در راه دمكراسی و علیه امپریالیسم و استعمار و ارتجاع، تامین حق تعیین سرنوشت مردم آذربایجان با حفظ استقلال و تمامیت ارضی ایران ، تابع ساختن جنبش دمكراتیك آذربایجان به منافع انقلاب ، تبدیل آذربایجان به تكیه گاهی برای ایران بود.ولی افسوس و دریغ كه نیرنگ سیاسی و دسیسههای دولت مركزی ، جنبش 21 آذر را دچار سردرگمی كرد. دولت مركزی بظاهر تن به كرنش سیاسی داد و مجبور به عقب نشینی شد و با مذاكرات مسالمت آمیز موافقت كرد. مذاكرات در خرداد ماه و شهریور 1325 انجام شد.و موافقت نامه رسمی در 23 خرداد 1325 بین دولت مركزی و حكومت ملی آذربایجان امضا گردید.
دولت مركزی در تصویب نامه دولتی مورخ 3 اردیبهشت 1325 و نیز موافقتنامه مورخ 23 خرداد خود خصلت دمكراتیك جنبش 21 آذر تایید كرد و آنرا برسمیت شناخت و اشاعه اصول دمكراسی را در سراسر ایران متعهد گردید. حكومت ملی آذربایجان نیز موافقت كرد كه در سطح انجمن ایالتی و حكومت ملی در سطح استانداری قرار گیرد. حكومت ملی آذربایجان اقدامات لازم را بعمل آورد تا ارتش مردمی تحت اختیار وزارت جنگ قرار گیرد.
مردم آذربایجان در برابر نیروهای مسلحی كه تحت عنوان نظارت بر جریات انتخابات دوره پانزدهم مجلس از طرف دولت مركزی به آذربایجان آمده بودند مقاومتی نكردند.طبق موافقتنامه رسمی، دولت مركزی میبایست تعهدات خود را اجرا كند و از آنجمله 75 درصد در آمد آذربایجان را به آذربایجان اختصاص دهد و زبان آذربایجانی را در كنار زبان فارسی در آذربایجان برسمیت بشناسد و فعالیت قانونی فرقه دمكرات آذربایجان را تامین نماید و اصلاحات دموكراتیك آذربایجان را در ایران تعمیم دهد. ولی دولت مركزی پس از قبول این تعهدات ، نیروهای خود را بنام نظارت بر انتخابات به آذربایجان گسیل داشت. فرقه دمكرات آذربایجان با اطمینان از موافقتنامه دولت مركزی و برای میدان ندادن به توطئه امپریالیستها در مورد تجزیه ایران و حفظ صلح و با محاسبه شرایط آنروزی ایران و جهان مقاومت مسلحانه را مصلحت نشمرد.
دولت مركزی بر عكس موافقتنامه رسمی آذربایجان را زیرپا گذاشت و نیروهای مسلح اعزامی به آذربایجان جنبش مردم را با آتش و آهن به خاك و خون كشید.كه این مهم شرایط لازم را جهت به انحراف كشیدن جنبش ملی را فراهم نمود كه پرداختن به آن در این مختصر نمیگنجد ولی در ذیل به مشروح سخنرانی سید جعفر پیشهوری در خصوص مسئله آذربایجان و ایران كه در نشریه آذربایجان به تاریخ 9 خرداد 1325 چاپ گردیده اشاره میگردد :
سخنرانی سید جعفر پیشهوری
نشریه آذربایجان به تاریخ 9 خرداد 1325
براى خواندن متن سخنرانى به اينجا كليك كنيد
نيطقى اوخوماق اوچون بورايا تيخلايين
Read more!
posted by <21 Azer> |
4:33 AM
Saturday, December 13, 2003
س. تبريزي
سيد جعفر پيشه وري درباره مسئله آذربايجان چگونه مي انديشيد و چه ميخواست؟
بو يازى منيم آذربايجانيم انجمن ادبی ساهرشنبه، 22 شهريور، 1382 آلينيبدير
 سيد جعفر پيشه وري در باره مسئله آذربايجان چگونه مي انديشيد و چه مي خواست؟ افکار عمومي و حتي بخش قابل توجه روشنفکران کشور در نتيجه ده ها سال اختناق در کشور و اختناق مضاعف در باره مليتها و اقوام غير فارس زبان در کشور، پاسخ به اين سوال را نه از طريق مراجعه مستقيم به آثار و اسناد تاريخي و نوشته هاي شخص پيشه وري، بلکه از زبان شوونيسم و دشمنان دموکراسي شنيده و در نتيجه تکرار مداوم، قدر مسلم تلقي کرده اند. اين اتهام روزگاري در باره ستارخان و خياباني نيز بکار گرفته شده است. ارتجاع و دشمنان دمکراسي براي "توجيه" حقوقي سرکوب خونين خلق آذربايجان و سو استفاده از حس ميهن دوستي مردم، نيازمند چنين تحريفايي بوده و هستند. طرفه آنکه در دوره هاي اخير برخي پان تورکيستهاي آذربايجان نيز همصدا با آنان، پيشه وري را شخصيتي خواهان جدايي آذربايجان از ايران معرفي مي کنند. هر دو گروه براي "مستند" ساختن انديشه هاي خود نيازمند چنين تحليلي هستند. هر دو طرف تاريخ را آن چنان مي خواهند که در خدمت اهداف و انديشه هاي آنان باشد و حال آنکه مستقل از آنکه نظر پيشه وري در باره مسئله آذربايجان چه بوده، مي توان با استقلال نظر اين يا آن تحليل را در باره مسئله آذربايجان داشت و نيازي به تحريف حقايق تاريخي نيست. جنبش دموکراتيک- ملي آذربايجان نيز مانند بخشهاي بسياري از تاريخ معاصر کشور بايد دوباره مورد بازبيني قرار گيرد.
آنچه از نظر خوانندگان مي گذرد، ترجمه مقاله اي از سيد جعفر پيشه وري است که در شماره 212 (9 خرداد 1325) روزنامه آذربايجان- ارگان فرقه دموکرات آذربايجان- منتشر شده است. آنچه او در اين نوشته در باره مسئله آذربايجان و ايران نوشته است، در خطوط کلي خود تکرار افکار قبلتر اوست . جاي آن داشت که بخشهايي از مقاله که مستقيما به موضوع مورد اشاره ما ارتباطي نداشت حذف شود، ولي براي اجتناب از سوء تفاهمات و سوء تعبيرات احتمالي، مقاله – بدون دستبرد و اختصار – در معرض داوري خوانندگان گرامي قرار مي گيرد.
ترجمه مقاله اي از سيد جعفر پيشه وري
نظر ما درباره مسئله آذربايجان و ايران
منبع: روزنامه آذربايجان، شماره 212, 5 شنبه 9 خرداد 1325
 همزماني جنبش ملي - دموکراتيک ما با خاتمه جنگ بزرگ جهاني موجب گفتگوها و هياهوهاي شديدي در بازار سياست جهاني گشته است. محافل ديپلوماتيک و مطبوعاتي دول کوچک و بزرگ مي کوشند - مانند هر مسئله ديگري- جهت تامين منافع خود و براي گل آلود کردن آب و ماهي گرفتن از آن، شايعات حيرت آور و خبرهاي شگفت انگيزي درباره نهضت دموکراتيک ما بپزند و به خورد بشريت دهند. در حقيقت نيز نهضت آذربايجان که امري مربوط به تکامل و تعالي داخلي ايران است، توسط سياستمداران سودجو از پشه اي به فيلي تبديل گردانيده شده و در چشم جهانيان به صورت يک ماجراي عظيم بين المللي در آورده شده است.
آژانس هاي مستقيم و غير مستقيم مقاماتي که براي در اسارت نگاهداشتن ملتهاي ضعيف، مکيدن خون ملتهاي عقب مانده و مستعمره کردن کشورهاي آنان تلاش مي کنند، حتي نمي خواهند از فکر بوجود آوردن يک ماجراي بزرگ جنگي از اين موضوع نيز صرفنظر کنند. ما نمي توانيم نطقهاي حسين علاء- که خود را سفير ايران مي داند- و نطقهاي دايه هاي مهربانتر از مادر يعني نمايندگان انگليس و امريکا در شوراي امنيت را ساده تلقي کنيم. اينجا نقض حق ملتهاي ضعيف در تعيين سرنوشت خود، توسط نيروهاي متحد نيروهاي ارتجاع داخلي و خارجي به شکل خشني خود نمايي مي کند.علاء با نطق خود به عنوان نماينده حقيقي عناصر خائن و وطن فروش دست پرورده اميرپاليستها در کشورهاي ضعيف، از آشکار کردن سيماي حقيقي خود شرم نمي کند. اين رفتار پست او را نيز نمايندگان دول بزرگ سازمان مي دهند و از اين طريق حتي از جريحه دار کردن احساسات مردم صلحجوي ايران نيز خودداري نمي کنند.
اينکه پس از انتشار اعلاميه صريح و آشکار دولت ايران مبني بر تائيد و تصديق خروج ارتش سرخ از ايران، علاء در يک ارگان رسمي مانند شوراي امنيت بر خلاف اطلاعيه رسمي دولت (متبوع) خود حرکت کرده ومي کوشد مسئله را در شوراي امنيت نگهدارد، نشان مي دهد که در ايران غير از دولت رسمي، دولت ديگري نيز وجود دارد که علاء با اتکاء به آن مي کوشد به استقلال و حق حاکميت ملت خاتمه دهد. خروج کامل نيروهاي شوراها (اتحاد شوروي) از ايران چنان حقيقتي است که حتي ديپلماتهايي که شوراي امنيت را به درجه شوراي ضد امنيت تنزل داده اند نيز قادر به انکار صريح آن نيستند. اين نيز يک حقيقت انکار ناپذير است که گفتگوهايي که عليرغم اين موضوع در شوراي امنيت جريان دارند، في نفسه کاري بسيار مشکوک و خطر ناک اند. واقعا رفتار آقاياني که در شوراي امنيت نشسته اند آن اندازه سبک و بيمزه است که حتي انسانها ساده و نيز آغشته بودن اين رفتارها به غرضهاي زهرآلود را احساس مي کنند. روشن است که ما به عنوان عضوي از عالم بشريت نمي توانيم به سياستهاي مرموزي که جهان را به طرف درياي خون جديدي سوق مي دهد با خونسردي نگاه کنيم، ولي جانب مورد توجه و علاقه ما اساسا آن بخشي است که مستقيما به وطن ما مربوط مي شود.
ما هميشه گفته ايم و اکنون نيز صريحا مي گوييم: ما بطور جدي به ايران و تماميت ارضي آن علاقمنديم. اگر از طرفي خدشه اي به آن وارد شود شايد جدي تر و فداکارانه تر از ساکنان ايالتهاي ديگر ايران – براي جلوگيري از آن (خدشه) اقدام خواهيم کرد. با اين حال هرگز حاضر نيستيم از دفاع از ملت، زبان و آداب و رسوم و خصوصيتمان – بشرط آنکه کشورمان يعني ايران را خدشه دار نکند- صرفنظر کنيم. اينجا چيزي که مغاير با قانون و حاکميت خلقهاي ايران باشد وجود ندارد. برعکس اگر ما خود را با دست خودمان اداره کنيم شايد اين امر بتواند به تکامل و تعالي ايران رشد بيشتري دهد. نهضت مليمان ديگر از چارچوب ملي خارج شده و مقام پيشاهنگي جنبش دموکراتيک ايران را احراز کرده است. اکنون ديگر عموم مردم ايران شروع به درک اين موضوع و معناي حقيقي آن کرده اند. گفتگوهاي آغاز شده در تهران موجب روشن شدن ابهامات و سوء تفاهماتي که دشمنان ما به طريق و بهانه هاي گوناگون ايجاد کرده اند- گشته و حسن تفاهمي ميان خلق آذربايجان و ايرانيان خارج از آن (خارج از آذربايجان) بوجود آورده است. اين حسن تفاهمات عليرغم تلاشهاي مذبوحانه مرتجعين داخلي و خارجي روز به روز عميقتر مي گردد و نتايج مثبتي مي دهد.
در چنين شرايطي هياهوي خارجيان و تلاش آنان براي تبديل اين مسئله ساده به يک مسئله جهاني، جز هدفي پنهاني عليه ايران چيز ديگري نميتواند باشد. در اين ميان راديوي ترکيه بيشتر از ديگران براي خرابکاري در روندها حرارت به خرج مي دهد. لحن اين راديو ما را جدا به فکر وا مي دارد. کساني که تا ديروز از وارد کردن هيچ تهمت و افترايي به ما ابا نميکردند، امروز مي کوشند با معرفي آذربايجان به عنوان يک دولت مستقل و با دروغپردازيهاي گوناگوني درباره انتشار نهضت ما در سراسر ايران، افکار جهانيان را تيره سازند.
ما در همان روزهاي آغاز جنبش دموکراتيکمان نوشته بوديم که "دهان افندي هاي عثماني بيهوده آب نيفتد. از اين نمد براي آنها کلاهي نمي شود."آذربايجان هر چه هم که بخواهد به شرط ماندن در داخل ايران مي خواهد. بالاخره ما به هر زبان که سخن بگوييم، هر هدفي داشته باشيم بر اساس ايراني بودن و ماندن در چارچوب ايران خواهد بود. هر اندازه که تفاهم ميان ما و حکومت مرکزيمان بيشتر ميگردد، اضطراب و نگراني آنکارا شدت مي گيرد. برخي خبرنگاران امريکايي نيز چندان راضي به نظر نمي رسند. ما رابطه اي حقيقي ميان راديو آنکارا، مخبرين امريکايي، حسين علاء و سخنان نماينده استراليا در شوراي امنيت احساس مي کنيم، به نظر ما اين رابطه تصادفي نيست. قطعا همه اينها از سرچشمه واحدي آب مي خورند و با آموزشهاي مشاق (رهبر ارکستر) عمومي معيني است که اين نغمه هاي ناسازگار را- که روز به روز شدت مي گيرد- سر داده اند.
با همه اينها ما در جوار تداوم نهضتي که آغاز کرده ايم، نمي توانيم از تلاش براي حل صلح آميز اختلافاتمان با حکومت مرکزي صرفنظر کنيم. حتي اگر خداي نکرده در نتيجه تحريکات خائنانه عناصر ارتجاعي ايران قرار بر آن شود که مسئله با نيروي سلاح حل گردد، ما باز اجازه دخالت نيروهاي بيگانه در امور داخلي خود را نخواهيم داد. اگر مرتجعين ترکيه مي خواهند خلق ترک را به آغوش استعمارگران امريکايي بياندازند، ما حرفي نداريم. ليکن ما در فکرآن نيستيم که آذربايجان را از ايران جدا کنيم. افنديها بفهمند و صداي خائنانه شان را ببرند و ما را به حال خود بگذارند. ما بارها گفته ايم: مسئله آذربايجان بايستي فقط در آذربايجان و دخالت مستقيم خلق آذربايجان حل شود.
اين حق مشروع و قانوني ايران و آذربايجان موضوعي نيست که به شوراي امنيت مربوط باشد. اگر قرار بر آن باشد که شوراي امنيت در اختلافات داخلي تمام کشورها دخالت کند، آنوقت ما ايرانيان نيز- باعتبار عضويتمان در ملل متحد- خواهان آن هستيم که بر اعتصابات روز افزون امريکا نظارت کنيم، اختيارات گسترده رئيس جمهور امريکا را از يکسو موجب خدشه دار گشتن صلح و امنيت جهاني و از سوي ديگر ضربه اي بزرگ به نظام دموکراسي جهاني ارزيابي کرده، از شوراي امنيت تقاضاي محدود کردن اين اختيارات را داريم. از آنجا که ما ملت کوچکي هستيم اين قبيل ادعاهاي ما مي تواند خنده دار به نظر رسد، ولي مداخله استراليا - کشوري که هنوز داراي استقلال حقيقي نيست و شايستگي خود به استقلال را نيز نشان نداده است- در امور داخلي ايران که داراي چندين هزار سال تاريخ و استقلال است، اگر مسخره نيست پس چيست؟ سياست نو استعماري امريکا و حرص و ولعي که اين کشور براي انحصار نفت جهان به هر قيمت از خود نشان مي دهد، از آنجا که بشريت را به سوي خطرهاي مهلک سوق ميدهد با جنبش ساده و طبيعي مردم صلحجوي ما نيز مخالف مي ورزد. اين موجب افتخار ما در برابر بشريت است و يک سقوط اخلاقي براي آن ديپلماتها و نمايندگان مطبوعاتي است که به اشاره انگشت شرکتهاي نفتي حرکت مي کنند.
ما جماعت شرق نتوانسته بوديم تا شروع اين جنگ، امريکا و تمدن آنرا بقدر کافي بشناسيم. حرکات سبک نظاميان آنان- که حکم مهمان ناخوانده را داشتند در پايتخت و رفتار کثيف و پست متخصصين مالي آنان در اداراتمان، چهره بي نقاب تمدن مادي ناب و بيروح را بما نشان داد و تمام زحمات مبلغين آمريکا و تبليغات آنرا در چشم مردم ايران کاملا از ميان برد. شرقي ها از آنجايي که به معنويات اهميت بيشتري قائلند، با مشاهده دعواهاي مادي- بويژه نفتي- آنان، ناگزير به روي برگرداندن از آنان مي شوند. نمايندگاني که در شوراي امنيت نشسته اند، مانند ملا نصرالدين ما آنچه را که خود سوار شده اند، به حساب نمي آورند.
کسي هم نمي تواند از امريکايي ها بپرسد که با چه صلاحيت و بر اساس کدام قرار نيروهاي امريکا وارد خاک ايران بيطرف شده بود؟ متخصصين آمريکايي با چه صلاحيتي خود را مجاز مي دانستند بر خلاف وظايفشان در امور داخلي ايران دخالت کنند؟ شوارتسيکف کيست؟ از جان ايرانيان چه مي خواهد ؟ کار هاي خلاف قانون دکتر ميلسيو و ساير متخصصين امريکايي هنوز از خاطر مردم ايران پاک نشده است. اکنون ما دايه هاي هاي مهربانتر از مادر لازم نداريم. ما کشور خود را هزاران سال با دست خود اداره کرده ايم و بعد از اين هم خواهيم کرد. هيچ نيروي خارجي نمي تواند ما را از اين حق مشروع خود محروم کند. حرکت خيانت آميز علاء مسئله تازه اي براي مردم ما نيست. ما از نقشه هايي که نيروهاي ارتجاعي تحت حمايت بيگانگان در پايتخت کشورمان اجرا مي کنند بي اطلاع نيستيم و دير يا زود بايد تکليف مردم ايران با اين عناصر روشن شود.
اينها مي کوشند در ايران دريايي از خون بپا کنند. اينها آدمهاي خود فروخته اي هستند که مي کوشند استقلال ما را از ميان ببرند و ثروتهاي طبيعي ما را به بيگانگان تقديم کنند. حرکت غيرمسئولانه علاء متوجه تاريکتر کردن هر چه بيشتر فضاست. اين امر آشنايان به اوضاع ايران را سخت به فکر کردن وا مي دارد. اگر ماموري که علنا با دستورات قوه مجريه رسمي امروز ايران – يعني حکومت آقاي قوام السلطنه - مخالفت مي کند، با مقامات پنهاني و غير مسئول مرتبط بوده باشد، در اين صورت مردم ايران در برابر يک رسوايي بزرگ سياسي قرار گرفته است. اگر اعمال علاء- وزير دربار سابق - واقعا به فرمان مقامات غير مسئول باشد؛ پس او مشروطيت ايران و قانون اساسي ايران را زير پا نهاده است و به نظر ما ملت ايران نمي تواند با اين اوضاع با خونسردي برخورد نمايد. اگر پرده از روي اين کمدي برداشته شود آنگاه کار به جاهاي باريکتري خواهد کشيد و به نظر ما اين به سود ايران نيست.
اکنون ايران بايد کشور به تمام معني دموکراتيکي شود و اين رژيم (دموکراسي) بدون دعوا و خونريزي در سرتاسر ايران عملي گردد. ما اکنون در کنار حفظ آزادي داخلي و ملي خود بسوي اين هدف حرکت ميکنيم. ما براي ماندن در داخل ايران و شريک بودن در سرنوشت ملت ايران هزاران دليل و برهان در دست داريم. خاطر افنديها و ساير دايه هاي مهربانتر از مادر جمع باشد. آذربايجان هرگز به فکر جدا شدن از ايران نبوده و نخواهد بود. ولي (امور) خودش را خود اداره خواهد کرد.
منبع: روزنامه آذربايجان، شماره 212
5 شنبه 9 خرداد 1325
Read more!
posted by <21 Azer> |
4:40 AM
Friday, December 12, 2003
آذر۱۳۲۴ روزتشکيل حکومت عدالتخواهان-۲۱ آذر ۱۳۲۵ روز پيروزی ديکتاتورها
• ديدگاه اصولی و متکی به زحمتکشان، باعث محبوبيت فرقه دمکرات نزد مردم گشت. اصول برنامه ای فرقه دمکرات آذربايجان مشتمل بر ۱۲ ماده بود. آنها خواستار خود مختاری سياسی و فرهنگی مردم آذربايجان در چارچوب حاکميت ملی بودند. آنها در برنامه خود به اصولی همچون تماميت ارضی و استقلال ايران تصريح کرده بودند.
الميرا مرادی
Elmira2211@yahoo.ca
جمعه ٢١ آذر ١٣٨٢ – ١٢ دسامبر ٢٠٠٣
 ۲۱ آذر در تاريخ کشورمان ايران يادآور يک واقعه بزرگ تاريخی است که دو ديدگاه متفاوت هميشه در صدد تجزيه و تحليل آن بر آمده است. اولی ديدگاهی است برآمده از حاکمان زور و ديکتاتوری رژيم پهلوی و متعاقب آن جمهوری اسلامی - که با سرکوب خشونت بار خلق های ايران همان سياستهای دستگاه سلطنت را ادامه می دهند . آنان اين روز را روز پايان "فتنه" ، روز پايان "غائله" و روز" نجات آذربايجان" و "آزادی آذربايجان" نام نهاده اند. آنها اين روز را روز قطع دست خارجی از مرز و بوم ايران ناميدند و تا آنجا که خواستند و قادر بودند به اين جنبش عدالت خواهی افترا زدند. اين روز برای آنان روز ۲۱ آذر ۱۳۲۵ است.
اما در طرف مقابل، مردم "ستم مضاعف ديده"ی قوميت های مختلف، اقشار زحمتکش مردم ايران و نيروهای عدالت خواه و مترقی قرار دارند که برای آنان روزی مطرح است که در آن روز حکومتی ملی در نقطه ای از ايران به پيروزی رسيد که در مدت يکسال به بسياری از آرزوها و آمال های مردم زحمتکش خود جامه عمل پوشانيد. اين روز ۲۱ آذر ۱۳۲۴ می باشد ، روز تشکيل دولت ملی آذربايجان – روز باور نداشتن به نظام حاکمان ديکتاتور – روز به باور گرفتن انسان- روز پيروزی زحمتکشان؛ آنانی که نظام حاکم را نظامی نامعقول و ظالمانه می بينند - روز تشکيل حکومت ملی و مردمي.
اينک با گذشت سالها از اين واقعه پر اهميت در تاريخ ايران و با روشن شدن اين قضيه که حکومت پهلوی و سيستم سلطنت و متعاقب آن سيستم ولايت فقيه هر دو از خصلت ديکتاتوری برخوردار بوده و هستند و ارزيابی آنان نسبت به جنبش های مردمي، عدالت خواهانه و ملی نشات گرفته از همين خصلت ديکتاتوری آنان است، بايد با شيوه ای مبتنی بر دفاع از منافع زحمتکشان و رفع ستم از ملل ساکن در ايران و آزادی و برابری آنان ، با جنبش ملی آذربايجان و تشکيل دولت ملی آذربايجان برخورد نمود.
جنبش ملی آذربايجان حامل ايده ها و آرمانهای انسانی و با ارزش دمکراتهای آذربايجان به رهبری پيشه وری بوده است که اگر با سرکوب شديد ديکتاتوری شاه مواجه نمی شد، می توانست الگويی برای تمامی مليتهای ايرانی تحت ستم به حساب آيد. پيروزی آن جنبش می توانست نسيم آزادی را در بقيه نقاط ايران بپراکند. مطالبات جنبش ملی مردم آذربايجان که در زمان خود بسيار مترقی و پيشرو بوده است، احتمالا در زمانه ما قابل درک تر می باشد.
ديدگاه اصولی و متکی به زحمتکشان، باعث محبوبيت فرقه دمکرات نزد مردم گشت. اصول برنامه ای فرقه دمکرات آذربايجان مشتمل بر ۱۲ ماده بود. آنها خواستار خودمختاری سياسی و فرهنگی مردم آذربايجان در چارچوب حاکميت ملی بودند. آنها در برنامه خود به اصولی همچون تماميت ارضی و استقلال ايران تصريح کرده بودند. توجه به حل مشکل ارضی و لغو مالکيت مالکان بزرگ از جمله اقدامات عاجل آنان بود که توده های وسيعی از دهقانان و مردم فقير را به آنان جذب کرد اما در عوض کينه و دشمنی مالکان و زمين داران بزرگ را در منطقه و ساير مناطق ايران سبب گشت تا جايی که اينان هر چه در توان داشتند در اختيار دولت مرکزی گذاردند تا فرقه و دولت ملی آن را سرکوب نمايد. از اقدامات ارزنده ديگر دولت پيشه وري، ملی کردن بانک ها، تاليف و اجرای قانون کار، لغو روابط ارباب و رعيتي، اجباری کردن آموزش و سواد آموزی جهت خردسالان، تاسيس دانشگاه تبريز، تاسيس راديو تبريز، حمايت از حقوق اقوام ديگر ساکن در آذربايحان و حمايت و به رسميت شناختن حقوق سياسی و اجتماعی زنان بوده است. انجام اين اقدامات تنها در مدت زمان يکساله اين رابه اثبات ميرساند که تنها حکومتهای برآمده از مردم از جان و دل برای مردم کار می کنند، آنچنان که دولت ملی آذربايجان به رهبری فرقه دموکرات آذربايجان انجام داد.
بديهی است که شهرت اين اصلاحات در نقاط مختلف ايران پراکنده می شود، اين خطری است که بقيه نقاط ايران بر عليه نظام های جابرانه قد علم کنند. حکومت ارتجاعی و ديکتاتوری سلطنت در قالب پز دمکرات منشانه احمد قوام نخست وزير وقت گرچه يک قرار داد با حکومت ملی آذربايجان امضا کرد اما در تمام مدت مترصد انجام يک حمله وسيع نظامی به آذربايجان بود. سيستم توتاليتر و ديکتاتوری شاه که با اصول مدرنيته و دمکراسی بهيجوحه همخوانی نداشت، مفهوم خودمختاری و يا خودگردانی و فدراليسم را برای مردم (عمدتا در مرکز) وارونه جلوه می داد. آنان هر تلاشی در اين جهت را" تجزيه طلبي" می ناميدند و سر نخ تمام جريانات را هم به شوروی وصل می کردند.
در صورتی که طرح برنامه ای فرقه دمکرات، حقوق زحمتکشان و اصول دمکراسی و آزادی را دنبال می کرد تا جايی که نه فقط دهقانان و زحمتکشان شهری از آنان حمايت می کردند بلکه دامنه اين حمايت در بين اقشار کارمندی و روشنفکران هم گسترده بود. پيوستن بخشی از ارتش بخصوص آنانی که مدتی قبل در قيام افسران خراسان شرکت داشتند به دولت ملی آذربايجان از همين محبوبيت توده ای دولت پيشه وری سرچشمه می گرفت. در مورد شکل خودگردانی و روابط با مرکز و يا در سطح بين المللی ، می توان به اين امر اشاره کرد که آنها در مسائل داخلی مستقل اما در مسايل جهانی تابع دولت مرکزی بودند. شاهد ما براين مدعا اين است که آنان در ميان انواع وزارتخانه هايی که داير کرده بودند ، وزرات خانه ای به نام وزارت امور خارحه داير نکرده بودند.
در اين جا مجال آن نيست که به اشتباهات اين جنبش تاريخی در مقابل ارتجاع پرداخته شود، اما شايد بطور خلاصه بشود گفت که پز دمکرات منشی دولت مرکزی (که باطنا در صدد سرکوب آذربايجان بود) اين جنبش را فريب داد. ضمن آنکه اشتباهات فاحش بعضی نيروهای سياسی همراه تغييرات سريع در سطح جهانی و تغيير معادلات بين المللی بعد از پايان جنگ دوم، باعث محدوديت دفاعی از اين جنبش گشت.
بنظر می آيد وظيفه همه ما باشد که با مطالعه اين جنبش ( نه فقط با مراجعه به منابع دستگاه حاکم آن زمان بلکه با مراجعه به منابع فرقه دمکرات و دولت ملی آذربايجان و افراد معدودی که بی طرفانه راجع به آن نوشته اند) پرده های ابهام و افترا را از اين جنبش کنار بزنيم، خواسته های اقوام مورد ستم در ايران را که شاهد انواع تبعيضات اقتصادي، سياسی و فرهنگی و مذهبی هستند، مورد توجه قرار دهيم. از افتخاراتی که جنبش های ملی در ايران آفريده اند ياد کنيم و همچنين درس بگيريم از اشتباهات. منافع ديکتاتورها و سلاطين و فقهای ولايتی را که با سلاح " منافع ملی " به ميدان می آيند، "منافع ملي" عموم مردم و زحمتکشان قلمداد نکنيم. منافع مردم جايی قرار دارد که منافع زورمندان جامعه خواه ناخواه رو به تعديل می گذارد.
Read more!
posted by <21 Azer> |
12:31 PM
Thursday, December 11, 2003
Read more!
posted by <21 Azer> |
8:14 PM
AZERBAYCAN MİLLİ HÖKUMETİ - 58
Azerbaycan Demokrat Firqesi'nin sedri Emireli Lahrudi ile görüş:
Bu tarixi hadiseye Quzeyde böyük önem verilmelidir.
SEDREDDİN
 1945-ci il dekabrın 12-si Azerbaycan'ın tarixinde fexr olunacaq sehifelerdendir. Hemin gün Güney Azerbaycan'da Seyid Cefer Pişeveri'nin başçılığı ile Milli Hökumet quruldu. Bu herekat tekce Azerbaycan Türklerine deyil, eyni zamanda, İran'dakı başqa milletlere azadlığın ve milli muxtariyyetin şirinliyini dadızdırdı. Kürdüstan Milli Hökumeti'nin yaranmasını buna örnek göstermek olar. Herekat "İran'a demokratiya, Azerbaycan'a muxtariyyet" şüarı altında fealiyyet gösterirdi. Tarixçilerin ve o dövrü araşdıranların fikrince, Güney Azerbaycan'da Milli Hökumet'in qurulması zeruri idi. Bele ki, hemin illerde dünyanın düzeni deyişmişdi. Bu sebebden İran'da da yeni mahiyyetli rejim yaranmalı idi. Amma İkinci Dünya Müharibesinden sonra dünyanın iki bir-birine düşmen olan qütbe çekilmesi Azerbaycan'a qan-qada getirdi. Böyük gücler Azerbaycan'ı öz maraqlarına qurban verdiler.
Öten 58 ilde bu herekata ve onun neticesinde qurulmuş Milli Hökumet'e çeşidli baxışlar olub. 1 illik hökumetle bağlı elave materiallar elde olunduqca, onun mahiyyetinin daha da aydınlaşacağı istisna edilmir. Azerbaycan Milli Hökumeti'nin tarixi iller uzunu ya gizli saxlanılıb, ya da ideoloji baxışlardan yozumlanıb. Amma yozumların neceliyinden asılı olmayaraq, bu herekat Azerbaycan Türküne mexsus idi. Onun milli varlığının, dilinin, tarixinin, medeniyyetinin, iqtisadiyyatının qorunmasına, inkişafına yönelmişdi. O vaxt Milli Hökumet'in heyata keçirdiklerini bu gün Güney Azerbaycan'da yeniden teleb etmeye başlayıblar. Hesab edirik ki, hemin dövrün acı tarixi tecrübesinden milletimiz ve onun uğrunda mübarize aparan insanlarımız gerekli neticeni çıxaracaqlar.
Sovetler dövründe 21 Azer günü (12 dekabr) her il tentene ile qeyd olunardı. O zamanlar şeherimizin en möhteşem sarayları bu günün ixtiyarına verilerdi. Hetta indiki Azerbaycan Akademik Teatrı'nın binasında keçirilen toplantıda o vaxtkı birinci katib Heyder Eliyev de iştirak edermiş. Amma teessüfler olsun ki, son iller hökumetde olanların başı o qeder "qarışıb" ki, tarixde Azerbaycanla bağlı bele bir günün olduğunu unudublar. Qeyd edek ki, bu il dekabrın 10-da saat 11:00-da Azerbaycan Demokrat Firqesi'nin qerargahı yerleşen Eli bey Hüseynzade küçesi - 66-da Azerbaycan Milli Hökumeti'nin yaranmasının 58-ci ve onun başçısı Seyid Cefer Pişeveri'nin 110 illiyi ile bağlı toplantı keçirilecek. Teşkilatçı Azerbaycan Demokrat Firqesi'dir.
Milletimizin tarixinde baş vermiş bu günle bağlı Azerbaycan Demokrat Firqesi'nin sedri Emireli Lahrudi ile görüşüb bir sıra metleblere qısaca da olsa, aydınlıq getirmesini istedik.
 - 21 Azer Herekatı niye qelebe qazandı? Sizce, bu herekat neticesinde qurulmuş Azerbaycan Milli Hökumeti neden süquta uğradı?
- Azerbaycan xalqı hem demokratiya, hem de azadlıq uğrunda mübarize aparan İran xalqlarının hemişe ön sırasında getmişdir. O özünün milli deyerlerine sadiq qalaraq irticaçı qüvveler terefinden tapdanan milli medeniyyetinin ve ana dilinin berpası uğrunda mübarizede yene de ön sırada gedir. Azerbaycan Meşrute Herekatı'nın (Settar Xan Herekatı nezerde tutulur - S.) nüvesi Mehemmed Xiyabani Herekatı'nın aparıcı qüvvesi olmuşdur. Seyid Cefer Pişeveri'nin başçılıq etdiyi Azerbaycan Demokrat Firqesi ve bu qurumun rehberliyi altında qelebe çalan 21 Azer Herekatı doğrudan da xalqımızın tarixinde elametdar bir hadise olmuşdur. Bu herekat bütün İran xalqlarının azadlıq ve demokratiya uğrunda apardığı mübarize tarixine qızıl xetle yazılmışdır. Bundan başqa, Azerbaycan kendlisi feodalların ve mülkedarlarının tezyiqi altında yüzillerle istismara me'ruz qalmışdı. Torpağın kendlinin mülkiyyetine çevrilmesi şüarı alqışlanmış ve bu sebebden de onlar 21 Azer Herekatı'na qoşulmuşlar. Onun qelebesi neticesinde dövlet ve Azerbaycandan qaçan mülkedarların torpaqları kendliler arasında pulsuz paylanmışdı. Emlakı paylanmayan ve Milli Hökumetle emekdaşlıq eden sahibkarlarla kendliler arasında münasibeti nizamlayan qanun Azerbaycanın Milli Meclisi terefinden tesdiq edilmişdi.
Azerbaycanın bütün milli vetenperver qüvveleri Milli Hökumet'in yaranmasında maraqlı idiler. Tebii ki, bütün bunların vahid İran'ın erazi bütövlüyü çerçivesinde heyata keçirilmesi nezerde tutulurdu. O zaman Azerbaycan daxili muxtariyyet elde etmekle her iki sahede - hem milli dil ve medeniyyet, hem de milli iqtisadiyyatın yaradılmasında maraqlı idi. Buna göre de Azerbaycan'da 21 Azer Herekatı qelebe çaldı. Bu qelebenin uğuru bir il davam etdi. Bir ilden sonra şah qoşunlarının Azerbaycan'a gönderilmesi ile herekat meğlub oldu, qan içinde boğuldu. Bunun obyektiv sebeblerinden biri Sovet qoşunlarının İran'dan çıxması ile Milli Hökumet'in xarici amilin kömeyinden mehrum olması idi. Bununla özünümüdafie üçün en zeruri imkanlarından, o cümleden silah-sursat elde edilmesinden mehrum olunduq. İkinci amil İran'ın siyasi dairelerinin Amerika terefinden qorunması idi. Polis ve jandarm qüvveleri arasında Amerika'nın güclü nüfuza sahib olması da bura aiddir. İran'ın irtica qüvvelerinin arxasında durmaqla Amerika, eyni zamanda, atom silahının kömeyi ile öz strateji reqibini (keçmiş Sovetler Birliyi'ni) hedelemekle Azerbaycan'ın 21 Azer Herekatı'nın asanlıqla meğlub edilmesine nail oldu.
- Siz Seyid Cefer Pişeveri'ni görmüsünüz. Onda olan rehberlik keyfiyyetlerinden hansılar Güneyle bağlı meselelerde liderlik iddiasında olanlarda çatışmır?
- Pişeveri Azerbaycan'ın Xalxal menteqesinde dünyaya gelmişdi. Bu menteqe qaçaq-quldurların, yeni Şahseven beylerin ve iri sahibkarların at oynatdığı menteqe idi. Adi insanların, sadece, ekinçilikle meşğul olan kendlilerin tehlükesizliyini qoruyan qüvve yox idi. Bele bir şeraitde Pişeveri ailesi Bakı'ya köçüb. Onlar burada bir müddet yaşayırlar. O sanki cehennem mühitinden çıxaraq, az-çox nisbi azadlıq mövcud olan mühitde yaşamış, tehsil almış ve inqilab ehval-ruhiyyesi ile silahlanan İran fehlelerinin yaşayışı ile tanış olmuşdu. Pişeveri onların neft medenlerinde qeyr-i insani şekilde istismar olunduğunu gözü ile görmüş ve mezlum insanların azadlığa çıxması uğrunda mübarizede iştirak etmiş, bu mübarize ocağında qaynayıb-bişmiş, böyük bir siyasi rehbere çevrilmişdi. Bu onun formalaşmasına te'sir gösteren başlıca şertlerdendir. İkincisi, Pişeveri'nin siyasi tecrübeleri ile İran'a getmiş, Cengel Herekatı'nda (1920-ci ilde baş vermiş Mirze Kiçik Xan Cengel'in başçılığı altında olmuş herekatı nezerde tutur - S.) yaxından iştirak etdi. Bu herekat yatırıldıqdan sonra o, Tehran'da siyasi fealiyyetini davam etdirmişdi. Pişeveri burada çıxan "Heqiqet" qezetinde en aparıcı meqalelerini, o cümleden siyasi tehlillerin müellifi olmuşdur. Üçüncüsü, Pişeveri on il Riza Şah zindanında yatmışdır. O, Kaşan'a sürgün edilmişdi. Zindan mühiti onun eqidesini daha da möhkemlendirmiş, azadlıq uğrunda mübarizede onu ezmle çalışmağa sövq etmişdir. Dördüncüsü, Pişeveri Şah diktaturası yıxıldıqdan sonra mübarizeni davam etdirmişdir. O, azadlığa çıxmış İran'da, xüsusile Azerbaycan'da ümummilli demokratik herekatın liderlerinden biri olmuşdur. Tehran'da çıxan "Ajir" qezetini bu vaxtlar neşr etdirmeye başlamışdır. Vetenperverlik ruhunda yazdığı meqaleleri ile böyük bir nesli milli-siyasi baxımdan terbiye etmişdir. Bu gün "Ajir" qezetini oxuyanlar onun yazılarının indi de aktual olduğunu görür ve hemin menbe'den faydalanırlar. Beşincisi, Pişeveri Azerbaycan Demokrat Firqesi'ni yaratmışdır. Bu firqenin esas hedefleri Azerbaycan'ın milli hüquqlarını özüne qaytarmaq ve İran'da qara diktaturanın berpa olunmasının qarşısını almaqdan ibaret olmuşdu. Seyid Cefer Pişeveri 21 Azer Herekatı'nın qelebesine rehberlik etmişdi. Altıncısı, Pişeveri'nin uzaqgören siyaseti, yeni feodal İran daxilinde Fars olmayan xalqlara milli muxtariyyetin verilmesi ideyası bu gün de öz aktuallığını itirmemişdir. Real düşünceye malik her bir siyasi mübariz, o cümleden Azerbaycan'ın azad ve demokratik dövlet çerçivesinde öz hüququnu elde etmek isteyenler üçün bütün bunlar nümune olmalıdır.
- Bu gün Azerbaycan'ın güneyinde milli haqların telebi esasında geden proseslere Milli Hökumet'in hansı me'nevi tarixe te'siri vardır?
- Azerbaycan Demokrat Firqesi'nin rehberliyi altında qelebe çalmış 21 Azer Herekatı'nın neticesi olaraq Azerbaycan'da Milli Hökumet yarandı. Ümumxalq sesvermesi yolu ile Azerbaycan Milli Meclisi teşkil olundu. Bir il fealiyyet gösteren Milli Hökumet ve Milli Meclis Pişeveri'nin Tehranla apardığı müzakirelerden sonra ostandarlığa (eyaletin icra orqanına), Milli Meclis ise eyalet şurasına çevrildi. Bu, 1946-cı ilin iyununda baş verdi. Amma 1946-cı ilin dekabrına qeder (ye'ni Milli Hökumet süqut etdiyi güne qeder) Milli Hökumet ve Milli Meclis öz fealiyyetini dayandırmadı. Ancaq Şah qoşunları Azerbaycan'a geldikden sonra eyalet şurası leğv edildi. Ostandarlıq ise Şah rejiminin mürtece dövlet aparatına çevrildi.
Milli Hökumet'in yaranması ve fealiyyeti tarixi bir hadisedir. Bu, İran tarixine qızıl xetle yazılmışdır. Nesiller deyişir, lakin Azerbaycan'ın neye qadir olması Milli Hökumet'in simasında özünü gösterir. Her il 21 Azer Herekatı'nın bütün dünyaya yayılmış Azerbaycanlılar terefinden qeyd edilmesi, elece de Azerbaycan'ın özüne bu herekatı bu ve ya başqa şekilde yad olunması onu gösterir ki, Milli Hökumet Azerbaycanlıların yaddaşında yaşayır. Onun berpası ideyası Azerbaycan xalqının mübariz qüvvelerinin apardıqları işlerde meş'el rolunu oynayır. Bugünkü Azerbaycan genci inanır ki, onun ata-babasının yaratdığı Milli Hökumet öz xalqının idi. O, demokratik dövlet çerçivesinde mütleq berpa edilmeli ve edilecekdir.
- Azerbaycan Milli Herekatı hedefine yetişmek üçün nelere diqqet yetirmelidir?
- Azerbaycan Milli Herekatı Xiyabani ve Pişeveri herekatının davamıdır. Milli Herekat bu böyük tarixi tecrübelerden behrelenerek günümüzün şeraitine uyğunlaşmaqla daha da zenginleşmelidir. İran bugünkü dünyanın kiçik bir nöqtesidir. Burada müxtelif dillerde danışan xalqlar yaşayırlar. Bu xalqlar, o cümleden Türk, Kürd, Fars, Beluc, Türkmen, Ereb ve başqa etnik qruplardan ibaretdir. Onlar minillerle birge yaşayıb, xarici düşmenlere qarşı birlikde mübarize aparıblar. İstibdad ve irtica zülmüne qarşı bir sengerde vuruşmuşlar. Son sekkiz illik İran - İraq müharibesinde Azerbaycanlıların iştirakı herterefli olmuşdur. Bu müharibede Azerbaycanlılar daha çox qurban vermişdiler. Belelikle, bu xalqlar tarixi nöqte-yi nezerden bir biri ile sıx elaqede olmuş, ortaq medeniyyetin yaradılmasında mühüm rol oynamışdılar.
Çağdaş dünyamızda milli deyerlerin qorunması ve milli hüquqların te'min edilmesine daha çox diqqet yetirilir. Azerbaycan'da başlayan Milli Herekat İran'da geden demokratik herekatın terkib hissesidir. Azerbaycan xalqı öz tecrübesine arxalanaraq bu herekatın ön sırasında gedir. İran'da demokratik azadlıqların berqerar edilmesinde, elece de İran'da yaşayan xalqların milli hüquqlarının te'mininde Azerbaycanlıların herekatı esas rol oynayıb. Bu herekat ilk növbede Azerbaycan Türkcesinin resmileşmesini qarşısına meqsed qoymuş ve hemin istiqametde müeyyen irelileyişlere nail olmuşdur. Azerbaycan Türkcesinde müsteqil qezet ve jurnallar buraxılır, kitablar çap edilir. Azerbaycan'ın milli musiqisi özel mekteblerde tedris olunur. Ali mekteblerde tehsil alan Azerbaycanlı telebeler ana dilini öyrenmek meqsedi ile özel mektebler yaradır ve burada Azerbaycan Türkcesini, edebiyyat ve tarixini öyrenirler. Bütün bunlar onu gösterir ki, bu herekat düzgün xett üzre irelileyir. Bunları Azerbaycan dili ve medeniyyetinin öyrenilmesi, inkişafı üçün başlanğıc hesab etmek olar. Tebii ki, bu nailiyyetleri daha da genişlendirmek mümkündür. Amma o öz işini milli muxtariyyetin qurulması ile başa vuracaqdır. Bu işde herekata uğurlar arzulayırıq.
Read more!
posted by <21 Azer> |
2:04 AM
Tuesday, December 09, 2003
خالق فيريدون ايبراهيمىلرى اونوتمادى!
اونلارى اؤز اوره يينده ياشادير!
آذربايجان خالقى فيرقه ميزين و شهامتلى فداييلريميزين يالنيز آذربايجانا دئييل٫ بوتون ايرانا ائتدييى تاريخى خيدمتلرى ايللرله٫ يوز ايللرله ياد ائده جكدير.
سئييد جعفر پيشه ورى
آشاغيداكى يازى گجيل سايتيندان آلينيبدير. (يازى 21 آذرجه ائديت ائديلميشدير).
عابباسي خليفه لرينين ايستيبدادينا، پهلوي ظولمونه و ايستئعمارچيلار حؤكمرانليغينا قارشي آمانسيز موباريزه لرده، آذربايجان خالقي هميشه بيرينجي موباريزه سنگرلرينده اولموشدور. خالقيميزين آزادليق اوغروندا موباريزه لرينين ان ياخشي صحيفه لري آذربايجان قهرمان اوغوللارينين قانىيلا يازيلميشدير.
ايكينجي دونيا ساواشينين باشلانقيجيندا، آزادليق سئوه ن خالقيميز اؤز موباريزه سيني سئييد جعفر پبشه ورىنين رهبرلييي ايله قالديردي و ايستئعمار قالاسينا هوجوم ائتدي. بيرينجي اولاراق ميللي حؤكومت ياراتدي. تئهران حؤكومتي اؤزونون خاريجي آقالارينين حيمايه سيندن ايستيفاده ائدره ك ايستئعمار بايقوشونون قانادي آلتيندا “آذربايجانى فتح ائتمك سفري” آدلانان مشهور ننگين يوروشه باشلادي و آذربايجان خالقينين الده ائتدييي آزادليق و دئموكراسيني قان ايچينده بوغماغا موفق اولدو.
1325 نجي ايل آذر آييندا هوجوم باشلانان تاريخدن آذربايجان طوفانلي بير صحنه يه چئوريلدي. بو مئيدانين بير طرفينده جللادليق، آلچاقليق، معنوي دوشگونلوك و ساتقينليق و باشقا طرفينده ايسه ايگيدليك، شهامت و آزادليق اوز- اوزه دوردولار. تئهران حؤكومتينين هله پيش قاراووللاري زنجانا گيرمه ميش بوتون شهر قانا بوياندي. آذرين ايكينجي گونو آچيق فيكيرلي روحاني شيخ محمدعلي خوئيني اؤز محضرينده اؤلدورولوب جنازه سي دامدان يئره آتيلدي.
25- 26 آذر گونلرياردبيل اوچون ان آجيناجاقلي خاطيره لر گونو ايدي. شهيد اولانلار او قده ر چوخ ايديلر كي گل- گئت يولو باغلانميشدي. ايسماعيل عبدالرحيم اوغلو حكاك “ساري ايسماعيل”، ديبائيان و باشقا شهيدلرين جنازه لريني قارا گروهچولار شهرين هر طرفينده دولانديريرديلار. اردبيل شهرينين فرمانداري خليل آذربادگاني “خليل دائي” ني اوچ دفعه دارا چكديلر. هر دفعه اونو ياريم جان هوشا گتيريب يئنيدن آسديلار. او دار آغاجينين ديبينده اوجا سسله دئدي: " من وطن يولوندا اؤلدورولورم، سون غلبه حق و آزادليقلادير. ياشاسين آزاد آذربايجان."
آزادليق دوشمانلاري ايگيد شاهسئوه ن قيزي “سريه” ني بئش گون تك جانينا موحاصيره ده موقاويمت ائتديكدن سونرا نامردجه سينه شهيد ائتديلر. او گولله نركن " آذربايجان اوغوللاري منيم اينتيقاميمي آلاجاقلار." دئدي.
آذربايجان دئموكرات فيرقه سينين اورمو تشكيلاتينين صدري محمدامين آزاد وطن، نورالله يكاني، معارف رييسي آستارالي شكيبا، حيدري و باشقالاري موباريزه آپارديلار و بير بيرينين قوينوندا ابدي يوخويا گئتديلر.
جينايتكارلار تبريزده، مجلس كيتابخاناسي، ميللي اوركئستر، دؤولت فيلارمونيسي و تيياتري غارت ائتديلر. سرداريله سالار ميللىنين ميجسسمه لري سينديريليب يئرينه ريضاخانين عكسي قويولدو. ايستئعمار هيولاسي آزادليق فيريشته سينين يئرينه اوتوردو. شاهين قوشونو تبريزه سوخولدوقدان سونرا يئنه مدرسه لر و ايداره لرده ديليميزين رسمي ايشله نمه سي ياساق اولدو. 1325 نجي ايل آذرين 22 سينده تبريزده دانيشسرا مئيدانيندا توركجه كيتابلار قالانيب يانديريلدي.
ميللى حؤكومتين ساوجىسى (پروكورورو٫ دادسيتانى): فيريدون ايبراهيمى
 آذربايجان خالقي نين ايگيد اوغلو “فريدون ابراهيمي-فيريدون ايبراهيمى” پارلاق اولدوز كيمي باشقا شهيدلر ايچره سينده پارلاييردي.
او آلتي آي ايشكنجه چكديكدن سونرا دا شجاعتلي، مغرور و تسليم ائديلمز قالدي. ايندي او آذربايجان ايگيدينين بييوگرافىسينى خاطيرلاديريق:
فيريدون ايبراهيمي 1297 نجي گونش ايلينده آستارا شهرينده آيدين بير عاييله ده آنادان اولموشدور. او ايبتدايي تحصيلاتينى آستارادا آلميشدير. آتاسي ميرزا غني 1308 نجي ايلده سياسي ايتتيهاملا حبسه آلينميش و بير نئچه ايل زينداندا قالاندان سونرا نهاونده تبعيد اولموشدور. او اؤز زامانينين آيدينلاريندان ساييليردي. فيريدون تئهراندا حوقوق فاكولته سينده تحصيل آلديغي زامان خوصوصي تدريس، روزنامه لره مقاله يازماق واسيطه سيله اؤزونون گونده ليك ياشاييشيني تامين ائديردي. ايكينجي دونيا ساواشي ايللرينده او تئهراندا ياييلان روزنامه لردن و هابئله دئموكراتيك مطبوعاتينين بير نئچه سينده ايشتيراك ائتميش و چوخ كسرلي سياسي مقاله لر يازميشدير. بو سيرالاردا فيريدون، آذربايجانين اولو اؤنده ري خالقيميزين اوره يينده ياشايان و ميللي حؤكومتين باشچيسي سئييد جعفر پيشه وري ايله تانيش اولور. اونون “آذربايجان دانيشير” آدلي سيلسيله مقاله لري تاريخي گئچميشيميزي بير داها خاطيرلاداراق، خالقي آزادليق اوغروندا دؤيوشلرده روحلانديريردي. او بئله يازيردي: " منيم مقصديم بودور... اؤز حقيقي مقامي و مووقئعييتيني الده ائتمك اوچون بو گون قييام ائده ن آذربايجان ميللتيني آزاد دونيايا تانيتديرماق ايسته ييرم. بشرييتين مدنييت تاريخينده آذربايجانين نه كيمي بير مقاما ماليك اولدوغونو گؤسترمك ايسته ييرم..."، او بو مقاله لرده اؤز خالقينين پارلاق تاريخيني خاطيرلاداراق سونسوز بير ايفتيخار حيسسي ايله قئيد ائديردي: " آذربايجان موقددس ابدي اودلار اؤلكه سيدير. بو عزيز تورپاغين هر بير قاريشيندا ايفتيخارلي بابالاريميزين اونودولماز ياديگاري قالير. اونون گئچميشده كي عظمتلي قالالارين قاليقلاري و موقددس آتش لرينين اثرلري بيزيم بؤوك آتالاريميزين پاك روحو و سارسيلماز ايناميني گؤسترير..."
او آ. د. ف مركزي كوميته سينين اورگاني اولان “آذربايجان” روزنامه سينين تحريريه هئيتي ايله ياخيندان امكداشليق ائدير. 1325 نجي ايلده ايبراهيمي پاريسده تشكيل اولونموش صولح كونفئرانسينا آذربايجان مطبوعاتينين نوماينده سي عونوانيله گؤندريلدي. ايبراهيمي دئموكراتيك مطبوعاتيميزين گؤركملي خاديمي كيمي اؤز قلمي، بيليك و باجاريغي ايله خالق حركاتين٫ 21 آذر نئهضتينين غلبه سي اوغروندا چاليشميشدير. 21 آذر نئهضتينين غلبه سيندن سونرا آذربايجان دئموكرات فيرقه سينين و ميللي حؤكومتين باش مدعي العمومي تعيين ائديلدي.
نهايت 1325نجي ايلين آذر آييندا شاهنشاه قوشونلاري خايينجه سينه آذربايجانا سوخولدوقدان سونرا ايبراهيمي ده حبسه آلينير. او زينداندا دا موباريزه دن ال اوزمور. نهايت آلتي آي حبسده ساخلانيلديقدان سونرا، اونو جومعه گونو 1326 نجي ايل خورداد آيينين بيرينده تبريز شهرينده دارا چكيرلر. او گون آذربايجان خالقينين عومومي عزا گونو ايدي.
ميللي نهضتيميزين و دئموكراتيك ادبيياتيميزين گؤركملي قوللوقچوسو اولان فيريدون ايبراهيمي آزادليقلا اسارت آراسيندا گئدن دؤيوشون گؤركملي قهرمانلاريندان و يئني نسلين موباريزلريندن بيري اولموشدور. ائله بونا گؤره ده اونون خاطيره سي 21 آذر نئهضتيله ابدي له شير و ابدي له شه جكدير. بئله نقل اولونور:
شاهين قوشونو مييانايا ياخينلاشميش گونلر ايدي. بيريسي تله سيك اوتاغين قاپيسيني آچيب ايچري گيريب دئدي: " تئز اولون ايندي قيز كؤرپوسونون پاتلاماسيندان يئتيشيرم، دورون گئده ك. ميللي حؤكومتين داديستاني اولان آستارالي فيريدون ايبراهيمي سوروشدو: هارا؟ دئدي: او تايا. ايبراهيمي جاواب وئردي: بو تايدا كي هله بيز روسلارين الينده دئييلديك بيزيمله نئيله ديلر كي ايندي اونلارين اووجونا گيره ك. من بيليره م كي بوردا باشيما نه گله جكدير، آمما من اؤز يوردومدا قاليب جانيمي اونا قوربان وئره جه يم. ايبراهيمي قالدي و تبريزده گولوستان باغيندا دار آغاجي آلتينا گئدنده سورمئيي كوت- شالوار گئيميش و ياخاسينا قيرميزي گول تاخميشدي.
توپلانما يئري : تبريز- اماميه قبريستانليغي- فيريدون ايبراهيمىنين مزاري اوستو
زامان: 1382 آذرين 21ي- گون اورتادان سونرا- ساعات16
Read more!
posted by <21 Azer> |
10:45 PM
-
اصلاح طلبان واقعى
سيد جعفر پيشه ورى
روزنامه حقيقت- شماره 83
25 مه 1922- 4 خرداد 1301
 اين ها هر چند ادعاى آزادىخواهى مىكنند و سنگ ملت پرستى به سينه مىزنند٫ ولى حقيقتا اين طور كه وانمود مىكنند٫ نيستند. اين ها ايمان به قوه قاهره ملت و انقلاب ندارند. ظاهرا از اوضاع ناراضى هستند و مىگويند كه بايد وضعيت اصلاح بشود. ليكن اين اصلاح را اولا از صنف حاكمه انتظار دارند٫ ثانيا نصيحت و تشويق را يگانه چاره دردها تصور مىكنند. به خيال اينها ممكن است با دست طبقه ممتاز براى صنف هاى ديگر كار كرد. اين گونه اشخاص در مسئله تجدد از خود اشراف و مرتجعين خطرناك تر مىباشند
تجربه مىگويد كه فرق سياسى در مبارزه توليد شده و نشو و نما نموده و سقوط مىكند. براى اصلاحات٫ براى اجراى هر ماده قانون بايد مبارزه كرد٫ نفع و ضرر آزادى را به ملت فهماند. صريح به شما مىگويم و در آينده هم معلوم خواهد شد كه اين رژيم پوسيده٫ اين عادات فاسد بايد تغيير يابد و همه بايد براى تغيير و محو بدبختى٫ اجراى آزادى و احياى اوضاع اقتصادى مبارزه كنند. اشراف٫ مرتجعين و مفت خورها سبب خرابى مملكت شده٫ ثروت مملكت را بر باد داده و نمىگذارند هيچ اصلاح و آبادى در ايران بشود. اين ها نمىفهمند تغيير رژيم چيست. اگر شما اصرار در خرابى مملكت داريد و نمىخواهيد اسم اصلاح و تغيير هم برده شود٫ آن وقت شما به دست خودتان هرج و مرج را تهيه مىكنيد.
سيد جعفر پيشه ورى
---------------------
اصلاح طلبان واقعى
سيد جعفر پيشه ورى
روزنامه حقيقت- شماره 83
25 مه 1922- 4 خرداد 1301
اصلاحات چىها را در مواقع عادى ممكن نيست از آزادىخواهان حقيقى تميز داد. اما در موقع پيش آمد مسائل جدى و مهم نمىتوانند افكار خود را در پس پرده اختفاء مستور داشته و فورا خود را معرفى مىكنند. اين ها هر چند ادعاى آزادىخواهى مىكنند و سنگ ملت پرستى به سينه مىزنند٫ ولى حقيقتا اين طور كه وانمود مىكنند٫ نيستند. اين ها ايمان به قوه قاهره ملت و انقلاب ندارند. ظاهرا از اوضاع ناراضى هستند و مىگويند كه بايد وضعيت اصلاح بشود. ليكن اين اصلاح را اولا از صنف حاكمه انتظار دارند٫ ثانيا نصيحت و تشويق را يگانه چاره دردها تصور مىكنند. به خيال اينها ممكن است با دست طبقه ممتاز براى صنف هاى ديگر كار كرد.
 بنابراين هروقت در ميان ملت نهضت و جنبش بر عليه مفاسد و خرابىها شروع مىشود٫ اين آقايان به ميدان افتاده٫ گاه به نعل و گاه به ميخ مىزنند و نمىگذارند توده ملت كاملا از حقوق خود دفاع كرده٫ قدمى به طرف ترقى بردارد. اين گونه اشخاص در مسئله تجدد از خود اشراف و مرتجعين خطرناك تر مىباشند٫ زيرا اينها با مرتجعين آميزش و دوستى مىكنند. از سفره آنها مىخورند٫ با مساعدت آنها كارهاى مهم براى خود و دوستان شان تهيه مىكنند. اين ها ظاهرا مرتجع نيستند ولى عمليات آنها به نفع مرتجعين ختم مىشود و چون در لباس آزادىخواهى هستند٫ سبب اغفال آزادىخواهان مىشوند.
اساس مسلك و عقيده اينها بر خلاف اصول غارتگرى و مفتخوارى نيست. اينها با تنقيد كردن اولياى امور مىخواهند موقعيت اشراف را محكمتر كنند و آقايى آنها را بر سر ملت دوام بدهند. از اين جهت در مسائل جزئى عصبانى مىشوند٫ نصيحت مىكنند٫ حتى فحش هم به آنها مىدهند٫ ولى اين غوغاها نه براى دلسوزى ملت و حفظ آزادى است٫ بلكه براى حمايت آقايان خودشان است. و اگر انتشارات اين ها را در جرايد ملاحظه كنيد٫ ملتفت مىشويد كه از يك طرف به مرتجعين نصيحت مىكنند و از طرف ديگر به آزادىخواهان بد مىگويند و مردم را از وخامت آزادى و تجدد مىترسانند و مثلا مىنويسند:
"ما نبايد براى آزادى يا تغيير اوضاع كوشش بكنيم٫ زيرا يك دفعه مشروطه گرفتيم بىنتيجه ماند. ملت مستعد نيست. معارف نداريم. حزب سياسى موجود نيست. در انتخابات ما را گول مىزنند و باز هم اشراف انتخاب خواهند شد."
اگر كسى از اين مايوس ها بپرسد كه علت عقيم ماندن اصول آزادى چيست؟ قطعا جواب خواهند داد كه : ملت لايق نبوده٫ يا اين كه ميرابو و روبسپير نداريم.
ولى ما از خوانندگان محترم سوال مىكنيم كه آيا ملت نالايق است يا فشارهاى خارجى در كار بوده است؟ اگر كسى به فداكاريهاى همين اهالى تهران و ولايات كه نسبت به امروز بىاطلاع تر بودند٫ در سال هاى اول مشروطيت دقت كند٫ تصديق خواهد كرد كه مردم امروز خيلى لايق تر از مردم ده پانزده سال قبل مىباشند. اما وقتى كه ملت مىداند و مىبيند كه مثلا وكلاى اصفهان به زور قنسول انگليس انتخاب مىشوند يا در خراسان به ميل و زور قوام السلطنه و نظام السلطنه وكيل تعيين مىشود٫ يا در رشت آن ها كه احتمال دارد وكيل شوند تبعيد مىشوند يا يك امين ماليه ورامين با آن فجايع و دخالت در انتخابات باز مواخذه نمىشود و شايد ارتقاء رتبه يابد٫ در اين صورت چه گونه ملت مىتواند به چنين پارلمانى اعتماد داشته باشد؟
 خير آقايان! ملت لايق است و قدر آزادى را مىداند و همين ناراضى بودن ملت از مجلس و فرياد شما روزنامه نگاران كه در تحت تاثير افكار عمومى مجبورا مىكنيد٫ دليل و علامت فهم و آگاهى ملت است. ولى ملت را به زور خفه مىكنند و اگر هم فرياد كند٫ جنبش نمايد٫ مىگويند غوغاطلب و هرج و مرج طلب هستند و براى اغفال عامه٫ روزنامه ها مىنويسند:
ملت حاضر نيست٫ حزب نداريم٫ پس بايد از اجراى قانون صرف نظر كرد و منتظر شد تا پس از چند سال حزب درست بشود و مدرسه تاسيس كنند. آيا اين ها طفل و كودك مىباشند؟ يا آنها كه مىگويند در هر دقيقه و هر ثانيه ولو دو نفر بايد در مدافعه از آزادى و جلوگيرى از ارتجاع بكوشند؟ ما شايد ابجد خوان علم اجتماع هستيم٫ اما اين ها كه ادعاى تخصص نموده٫ كوس هل من مبارزى مىزنند٫ كور و نابينا هستند؟ تجربه مىگويد كه فرق سياسى در مبارزه توليد شده و نشو و نما نموده و سقوط مىكند.
هيچ عالم و هيچ مقتدر قادر نيست بدون شعارهاى كوتاه٫ بدون مبارزه يوميه يك حزبى تشكيل دهد. اين احزاب گوناگون كه زود مىآيند و زود متفرق شده٫ اسمى هم به يادگار نمىگذارند٫ نتيجه همان فكر باطل است كه سياست مآبها دارند و تصور مىكنند بدون مبارزه مىتوان حزب داشت و آن حزب هم با يك تصميم تمام كارها را اصلاح كند. براى اصلاحات٫ براى اجراى هر ماده قانون بايد مبارزه كرد٫ نفع و ضرر آزادى را به ملت فهماند. در نتيجه حزب توليد مىشود و الا بدون مبارزه هر قدر حوزه تشكيل دهيد و مرامهاى مشعشع بنويسيد٫ نمىتوانيد مردم را چهار جلسه در حوزه نگاه داريد.
يك عده سياست مآبهاى ديگر كه معارف را يگانه چاره دانسته و مىگويند٫ اول مدرسه بعد آزادى٫ آن ها از اين دسته مايوسها جاهل تر هستند و نمىدانند با اين وضع اقتصادى و عدم تساوى و مفتخورى معارف ترقى نخواهد كرد. علم قبل از تهيه كار و مدرسه پيش از فكر شغل٫ فقط يك عده هوچى و سياست فروش درست خواهد كرد. اگر كار پيدا بشود٫ همين مرتجعها ٫ همين بىاطلاع ها به هر قيمتى باشد٫ طفل خود را به مدرسه خواهند گذاشت.
مقصود شما از علم چيست؟ علم زراعت يا علم مفت خورى؟ تصور كنيد در ده سال قبل چند دارالفنون تاسيس شده بود و حالا اكثر مردم مهندس بودند٫ شما از آن ها چه استفاده مىكرديد؟ و از اين عده كه تحصيل كرده اند٫ چه استفاده كرده ايد؟
 شما تصور مىكنيد كه با ده روز استخاره٫ به اين كتاب و آن مجله نگاه كردن و بالاخره يك مقاله نوشتن كاشف آمريكا شده و حق داريد به نويسنده ها حمله كنيد٫ ولى خير آقايان! صريح به شما مىگويم و در آينده هم معلوم خواهد شد كه اين رژيم پوسيده٫ اين عادات فاسد بايد تغيير يابد و همه بايد براى تغيير و محو بدبختى٫ اجراى آزادى و احياى اوضاع اقتصادى مبارزه كنند.
اشراف٫ مرتجعين و مفت خورها سبب خرابى مملكت شده٫ ثروت مملكت را بر باد داده و نمىگذارند هيچ اصلاح و آبادى در ايران بشود. اين ها نمىفهمند تغيير رژيم چيست. خواهند گفت كه اين اشخاص مىخواهند هرج و مرج بشود. نه خير٫ هرج و مرج نمىخواهيم و مىگوييم بايد به تدريج با مبارزه يوميه اين تغيير و انقلاب به عمل آيد. ولى اگر شما اصرار در خرابى مملكت داريد و نمىخواهيد اسم اصلاح و تغيير هم برده شود٫ آن وقت شما به دست خودتان هرج و مرج را تهيه مىكنيد.
اين وطن چىها اگر واقعا طرفدار اصلاح هستند٫ در عوض مايوس كردن مردم بايد مبارزه يوميه را رويه خود سازند و عملا از حقوق ملت دفاع كنند. مبارزه تنها با حكومت نيست٫ بايد با اكثريت٫ با مفت خورها٫ با موانع خارجى٫ با عادات شوم٫ با تعقيبهاى موهوم٫ با آزادىخواهى دروغى مبارزه كرد و چشم و گوش ملت را باز نمود.
طبيعت مبارزه مىخواهد٫ هر كس مبارزه نكرد به آرزو هم نمىرسد.
Read more!
posted by <21 Azer> |
1:04 AM
Sunday, December 07, 2003
عاشيق حوسئين جاوان
Aşıq Hüseyn Cavan
بو يازى گجيل سايتيندان آلينيبدير. يازى 21 آذرجه ائديت ائديلميشدير.
 ميكاييل اوغلو حوسئين 1295 نجي گونش ايلينده قاراداغين گرمه دوز ماحالىنين اوتو كندينده آنادان اولموشدور. حوسئين آتاسيني چوخ ائركن ايتيرميش، عاييله آغيرليغي آناسي زؤهره نين چيينينه دوشموشدور. اونا گؤره ده، عاشيقين عاييله سي قوزئي آذربايجانا كؤچموش و ايكي ايل آغ دامين شرف خانلي كندينده ياشاميش، سونرا قاسيم ايسماعيل اوو رايونون دلمحمدلي كندينه كؤچموشدولر.حوسئين اوشاقليقدان ساز و سؤزه علاقه باغلاميشدي و همان وورغونلوق تاثيري كؤلگه سينده او، 11 ياشيندا ايكن بير موددت عاشيق علسگرين قارداشي اوغلو عاشيق موسايا شاگيردليك ائتميشدير. سونرالار عاشيق بير اوستاد كيمي ايرانا قاييتميش و گونئي آذربايجانليلارين توي مجلسلرينين بزه يي اولموش.
عاشيق حوسئين جاوان 1319 نجي ايلدن اساس ياراديجيليغا باشلاميش٫ ايلك شئعرلرينى "فرمان" و سونرالار "جاوان" تخلصو ايله يازميشدير.عاشيق حوسيئن 1324 نجي ايلده دئموكرات فيرقه سىنين ايش اوسته گلن چاغلاري اونون فععال عوضولريندن اولموش و اؤز كسگين شئعرلريله طاغوت رئژيمينين علئيهينده دورموشدور و فيرقه طرفيندن عاشيقلار بيرلييينين باشچيسي اولور. آمما بو باشچيليق چوخ چكمه دن 1325 نجي ايلين 21 آذرينده شاه قوووه لرينين طرفيندن فيرقه داغيليب، فيرقه باشچيلاري هره سي بير طرفه قاچديقدان سونرا، حوسئين جاوان دا تبريزده باش ساخلايا بيلمه دييي اوچون كندلرينه گئدير. سوراغيندا اولان دؤولت مامورلاري عاشيغين تعقيبينده اولورلار و عاشيق نهايت قوزئي آذربايجانا گئدير.
عاشيق بو زامانلاردا دا ياراتماقدان ال چكميري و آذربايجان عاشيقلارينين بير، ايكي، اوچ و دؤردونجو قورولتايينين نوماينده سي اولموشدور.1329 نجي ايلدن باشلاياراق بير بيرينين دالينجا عاشيقين بير نئچه كيتابي چاپ اولموشدور: 1329 دا "عاشيغين آرزولاري"، "آزادليق ماهنيلاري"، 1332 ده "شئعرلر"، 1335 ده "صدفلي ساز"، 1338 ده "قوشمالار"، 1341 ده "شئعرلر"، 1345 ده "دانيش تئللي سازيم"، 1358 ده "باهار كيمي" و... كيتابلاري آد آپارماق اولار.
عاشيق حوسئين جاوان عؤمور بويو وطن حسرتىيله و وطنداشلارىيلا گؤروش حسرتىيله ياشاميش، آمما تاسسوفلر اولسون كي عاشيق اؤز آرزىسينا چاتمادان 1365 نجي ايلده گنجه شهرينين قاسيم ايسماعيل اوو رايونوندا ابديليك حياتا گؤز يومموشدور.
قايناق :پرويز همت جونون يازيلاري
 ناكام اؤلمه ره م
دؤيوشلرده بركيميشم، پيشميشم
قورخو ندير، اؤلوم ندير، بيلمرم
آنامين سودونه من آند ايچميشم
وطن آدين اوره ييمدن سيلمرم
آزادليق اوغروندا قانيم تؤكولسه
مزاريمين اوستوندن يوللار چكيلسه
ساچلاريم آغارسا، بئليم بوكولسه
دوشمنه باش اييب سجده قيلمارام
شيرين آرزولاريم يئرين آلماسا
وطنيم ذيللتدن آزاد اولماسا
خالقيم سئوينمه سه، ائليم گولمه سه
اوره كدن شاد اولوب من ده گولمرم
شفق اولوب اوره كلره تؤكوللم
چينار اولوب يوللار اوسته اكيللم
بوداغ اولوب يارپاغلارا بوكوللم
شؤهرت جوببه سينه من بوكولمرم
چيخيب ساوالانا يوردوما باخسام
تبريزين كؤكسونه اولدوزلار تاخسام
ظفر نغمه سيني زيلدن اوخوسام
من "جاوان حوسئين"م٫ ناكام اؤلمرم
عاشيق حوسئين جاوان
Read more!
posted by <21 Azer> |
2:35 PM
|
بو اوجا داغلارين قارلي باشيندا
ييرمىدؤردونجو ايلين پاييز چاغيندا
چاغيريريق قورتولوشا.
قارا بير توطييه، بؤيوك وسوسه
قاري دوشمان دوو تاپاراق
دره نين تكينده جالانير بير چاي
بو تايي چولقاميش قارا ظولومات
سنين ده وطنين بختييار اولسون
گئجه دير، هر يانا كؤچوب قارانليق
سنين زحمتيندير مني يارادان
ـ نه دئييرسن اوغول، كسيلميش چارام
بئش ميليون زحمتكئش محروم اينسانا
