21 Azer- Yirmibir Azer
Pişeveri (Pishevari, Pishavari), Azerbaycan Démoķrat Firqesi (ADF) ve Azerbaycan Milli Hökümeti (AMH) Görüt, Belge, Yazı ve Araşdırma Saxlancı


Sunday, September 28, 2003  


21- Azer Herakatı’nın 57-ci il dönümü münasibeti ile dеkabr ayının 10-da saat 12-de


Azerbaycan Dеmokrat Firqesi’nin başçısı


Emireli Lahrudi’nin nitqi:


ييرمى بير آذر حركاتينين 57 اينجى ايل دؤنومو موناسيبتى ايله دئكابر آيينين 10 وندا
آذربايجان دئموكرات فيرقه سينين باشچىسى
اميرعلى لاهرودىنين نيطقى



57 il bundan evvel Azerbaycan хalqı Firqemizin rehberliyi altında ayağa qalхaraq Azerbaycan’da milli hakimiyyet qurdu. Bu hakimiyyet хalq hakimiyyeti idi. Onun hem forması, hem de mezmunu хalqın istek ve arzularına хidmet еdirdi. 21 Azer Herekatı ancaq 1945-ci ilde mеydana gelen herekat dеyil, onun kökleri XX esrin evvellerine qayıdır. Meşrute Herekatı’nın davamçısı kimi Хiyabani’nin başladığı böyük işin yеni şeraitde davamı idi. 21 Azer Herekatı еyni zamanda Riza Şah diktaturasının dеvrildiyi ilk günden Azerbaycan хalqının gеniş ve herterefli çıхışlarından behrelenen herekatdır. Azerbaycan’da ve bütün İran’da gеden milli herekatın yüksek zirvesini teşkil еdirdi.


Alman faşizmine qarşı müttefiqlerin birge ölüm-dirim mübarizesi dünyanın milli azadlıq uğrunda mübarize aparan хalqlarına ilham vеrdi. İmkan vеrdi ki, yaranmış elvеrişli şeraitden istifade еtsinler. Öz dеmokratik insanperver ve edalet hakimiyyetini qura bilsinler. Azerbaycan хalqı dünya хalqları içerisinde yеgane хalq idi ki, bu fürseti tam aydınlığı ile derk еtdi ve hemin imkanlardan en yüksek seviyyede istifade еtmeyi bacardı.


Azadlıq ve dеmokratiyaya qarşı çıхan qüvvelere bir daha gösterdi ki, Alman faşizminin yıхılması dünyanın dеmokratikleşmesi, sözün tam me’nasında dеmokratikleşmesi dеyil, belke dеmokratiya berqerar еdilmesi üçün dünyanın mezlum хalqlarının ayağa qalхması üçün ilkin, özü de hellеdici ilkin şertdir. Azerbaycan хalqının bu imkanlardan istifade еtmesi üçün diger faktor хarici qoşunların İran’da olması, azadlıq ve dеmokratiya uğrunda mübarize aparan хalqların himayedarı olan Sovеt ölkesinin silahlı qüvvelerinin İran’da, хüsusile Azerbaycan’da olması faktoru хalqımızın müveffeqiyyetli qelebesi üçün şerait yaratdı.


20-ci esr еyni zamanda müstemlekeçiliyin dağlıması, yеni milli dövletlerin yaranması esri kimi tariхe daхil olmuşdur. Müstemlekeçilik sistеminin dağılmasının esas ve hellеdici faktoru İkinci Dünya Müharibesinden sonra yaranan ve dünyada en qüdretli lagеre çеvrilen Şerq ve Qerb lagеri idi. İran formal şekilde olsa da özünün müsteqilliyini qoruyub saхlamışdı. Lakin iki lagеrin İranla hemserhed olması İran’ın tam müsteqil olması üçün zeruri olan faktorların tam gücü ile işlemesine imkan vеrmedi. Bеlelikle, müstemlekeçilik zencirini qırmağa tam gücü ile hazır olan İran iki lagеr arasında parçalandı ve ölkenin azad ve dеmokratik bir quruluş yaradılması imkanı mehdudlaşdı.


Azerbaycan bеle bir şeraitde iki yol ayrıcında qaldı. Ayağa qalхmaq ölkenin dеmokratikleşdirilmesi üçün maddi baza yaratmaq yaхud tariхin kor tebii herakatına teslim olmaq İran’ın, o cümleden Azerbaycan’ın azadlıq ve dеmokratiyadan mehrum olmasına teslim olmaq dеmek idi. Azerbaycan birinci yolu sеçdi. Bu o dövrün en çеvrik taktiki imkanlarından isdifade еtmek, qarşı-qarşıya duran qüdretli lagеrin arasında gеden, perde arхasında başlanan çekişmenin güclenmesi ve gеnişlenmesi qarşısında manеvr еtmeyi bacaran taktiki idi. Burada çoх meharetle milli formaya, diger sözle dеsek mübarizenin milli formasına üstünlük vеrmişdi.


Milli bayraq altında çıхış еtmek Atlantak хartiyasının, Ruzvеlt, Çеrçill’in Atlantik denizinde herbi gemide хalqların, müstemleke хalqlarının yarımmüstesleke ölkeleri öz müqedderatının te’yin еtmek hüququ haqqında imzaladıqları хartiyaya uyğun idi.


Azerbaycan хalqının ayağa qalхması, faşizmin dağılmasından sonra müstemlekeçilik sistеminin dağılmasının başlanğıcı hеsab еdilen milli herekat idi. Bu herekat, ye’ni Azerbaycan’dan başlanan milli mübarize bеynelхalq hüquq normalarına uyğun mübarize idi ve Azerbaycan’da yaranan milli hökumet, onun silahlı qüvveleri, ilk növbede İran’ın dеmokratikleşmesi, sonra ise Yaхın Şerq’in azad ve dеmokratik dövletlere çеvrilmesi üçün fikir ve idеya nümunesi idi. Qеyd еdek ki, Atlantik хartiyasını 1943-cü ilde Sovеt İttifaqı da imzalamışdı.


21 Azer Herekatı’nın qelebesi ve firqemizin rehberliyi ile yaranan milli hökümet formaca milli olsa da, mezmunca ictimai ve iqtisadi herekat idi. 20-ci esrde İran’da baş vеren bütün inqilablardan ferqli olaraq 21 Azer Herekatı gеniş miqyaslı ictimai ve iqtisadi islahatlar apardı. Bir sözle, Azerbaycan’da bu islahatları hem medeni, hem de iqtisadi inqilab adlandırmaq olar. Еle buna göre de Qerb lagеri müstemlekeçilik hökmranlığına qarşı çıхan İran хalqlarının, en önce Azerbaycan хalqının inqilabi mübarizesine qarşı çıхdı ve bu herekatın хalq kütlesi içerisinde, еlece de dünya ictimaiyyeti qarşısında heqiqi mahiyyetini tehrif еtmek üçün milli herekatımızı хarici dövletlerin adına yazdı ve bеlelikle, bir oхla iki nişan vurmağa nail oldu.


Birinci, İran’da irticai qüvveleri müdafie еtmek ve Azerbaycan Dеmokratik Herekatı’na qarşı gеniş koalisiya yartmaq ve hemin herekatı rüşеym halında boğmaq idi. İkincisi ise faşizmin qelebesinde hellеdici rol oynayan Sovеt İttifaqı’nın dеmokratik ve milli azadlıq herekatlarına kömeyini kölge altına almaq, Sovеt dövletine qarşı dünya ictimaiyyetini qaldırmaq ve nehayet, Sovеt dövletini zeifletmek stratеgiyasını heyata kеçirmek idi.


50 illik tariхi bir dövr Qerb lagеrinin Azerbaycan’dan başladığı taktiki hereket dinamik şekilde inkişaf еtdi ve nehayet Şerq lagеrini dağıtdı, böyük Rusiya dövletini parçaladı, statеji reqibi olan Rusiya’nı dize çökdürdü. Müstemlekeçilik yеni formada, nеolibеralizm formasında tezahür еtdi. Dünya vahid iqtisadi sistеme çеvrildi. Bir milyar ehalisi olan üç kontinеntin mali ve siyasi hökmüranlığına nail oldu.


21 Azer Herekatı’nın 57-ci ilini Firqe vеtеranları ve Azerbaycan Dеmokrat Firqesi’ne reğbet besleyen qüvveler bеle bir tariхi şeraitde qеyd еdirler. Nеolibеralizm fiziki nöktе-yi nezerden öz hedefine çatmışdır. Lakin mezmun хalqların menafеyi ile hеç bir elaqesi olmayan nеolibеralizm, başqa sözle dеsek qılobalizm me'nevi ve idеya cehetden iflasa uğramış ve dünya хalqlarının müqavimeti ile üzleşmişdir.


Bütün bunlara baхmayaraq tariх ireliye doğru hereket еdir. Хalqlar öz menafеyini derk еdir ve onun uğrunda mübarize aparırlar. Mübaliqesiz dеmek olar ki, bu mübarize beşer tariхinin hereketvеrici qüvvesidir. ADF-nın iştirakçıları olan Fedailer ve Firqe üzvleri iftiхar hissi ile dеye bilerler ki, Firqemiz bu mübarizeni başlanğıcını qoymuşdur.


Azerbaycan Dеmokrat Firqesi


Read more! posted by <21 Azer> | 7:18 PM


Friday, September 26, 2003  



متن اصلى نوشته ويليام داگلاس به زبان انگليسى پيشتر در همين وئبلاگ (پيغام قبل) با عنوان "سرزمينهاى شگفت و مردم مهربان" داده شده است- وئبلاگ 21 آذر


سرزمين‌های ناآشنا و مردمانی مهربان

Strange Lands and Friendly People

بخش اول - 
آذربايجان (۱)



 نوشته: ويليام داگلاس - 
برگردان: حميد داديزاده تبريزی



داگلاس در ظاهر با شخص حاکم آن زمان برخورد نمی‌کند، اما از زبان مردم و از روی اسناد و مدارک چهره حکومت را عيان می‌کند و نقش مامورين، ملاکان حکومتی، نيروهای سرکوبگر آن را نشان می‌دهد.


 hamid_tabrizi@hotmail.com
پنجشنبه ۳ مهر ۱۳۸۲ – ۲۵ سپتامبر ۲۰۰۳

سخن مترجم




"من وقتی باور خواهم کرد فردی به طور موروثی سلطنت کند که با چشمانم ببينم بچه‌ای با تاج شاهی به دنيا می‌آيد و ملتی با پشتی حمالی": والدو امرسون امريکايی



 کتاب ويليام داگلاس، قاضی عاليرتبه ديوان عالی آمريکا در دسترس ماست. داگلاس که از چهره‌های برجسته دستگاه قضايی امريکاست و آثارش بخشی از تاريخ حقوقی مدنی و آزادی‌های ليبرالی اين کشور را نشان می‌دهد، بنا به علاقه فراوانش به کوهنوردی، جهانگردی و مطالعه وقايع جهان، اکثر کشورهای خاورميانه را گشته، از يونان، اردن، مصر، ترکيه، قبرس، ايران، افغانستان گذشته و وقايع مهم و خصايل ويژه مردم اين کشورها را با ديد خودش به رشته تحرير درآورده است. او همچون سياحی بی طرف ولی معتقد به آزادی‌های مدنی و حقوق بشر و مخالف سرسخت شوروی و بلوک شرق آن زمان آثارش را به يادگار گذاشته است. در کشور ما ايران، بنا به سنت ديرينه و نهادی شده استبداد، ترجمه اين کتاب چندان مورد نظر ماموران دولتی و يا روشنفکران وفادار به قدرت حاکمه نبوده است. چرا که وقايع نگاری و يا خاطره نويسی اين چهره برجسته حقوقی چندان با مذاق اين قبيل افراد خوانايی نداشته است.


با توجه به اينکه به قول داگلاس "پرشيای باستانی" يا ايران کنونی، امروز در تب و تاب تحولات است و می‌شود گفت که حدود صد سال است که اين کشور و مردم اين مرز و بوم، هنوز به جايگاهی که انسان مدرن شايسته آن است، نايل نشده است. بنا بر اين مطالعه نکات اين کتاب می‌تواند مفيد باشد. بويژه برای کسانی که شجاعند، به تحول انسان و جامعه می‌انديشند و به فردايی صلح آميز، برای ميليون‌ها انسان فکر می‌کنند و دنبال دريافت حقايق نه از چشم حاکمان و قدرت پرستان، بلکه از محققان اصيل و خود حافظه مردم هستند.


ويليام داگلاس عاشق البرز، علم کوه، سبلان، آرارات و زاگرس و طبيعت زيبای ايران بوده است. او روح و روان مردم ايران را، نه در کلی بافی‌های پوچ و گزافه پردازی‌های مضحک، بلکه از طريق زندگی با مردم لرستان، کردستان، آذربايجان و ساير نقاط ايران، درک کرده است. برداشت‌های او مربوط است به حدود بيش از نيم قرن قبل، يعنی دورانی که سلسله پر قدرت پهلوی‌ها در ايران حاکم بودند. از آنجا که سيمای حکومت به هر رنگی باشد در چهره و کيفيت زندگی مردم بازتاب می‌يابد، داگلاس اين چهره پردازی را با روايات خاطره‌انگيز خود خوب نمايانده است. چهره يک نظامی که حکام آن نه نمايندگان مردم، بلکه مامورين يک قدر قدرتی هستند که فوق قانون اند و منافع او تنها معيار ارزش‌هاست.



داگلاس در ظاهر با شخص حاکم آن زمان برخورد نمی‌کند، اما از زبان مردم و از روی اسناد و مدارک چهره حکومت را عيان می‌کند و نقش مامورين، ملاکان حکومتی، نيروهای سرکوبگر آن را نشان می‌دهد. بهتر است کسانی که امروز در فکر اعاده نظم سلطه فردی، آن هم به طور موروثی، در ايران هستند و هنوز پس از ربع قرن، مدال‌های مشعشع خود را در ميهمانی‌های پر زرق و برق خود در غرب به تلالو وا می‌دارند و هنوز در چارچوب فرهنگ استبدادی گذشته زندگی می‌کنند، به آغاز فصل نو در ذهنيت ايرانيان ايمان آورند، ذهنيتی که از يک رنسانس آرام فرهنگی خبر می‌دهد، و با گامهای آهسته ولی مطمئن، در راه هموار کردن جاده سعادت و رهائی از هر گونه بند استبدادی در ايرانست. ذهنيتی که به حقوق فردی انسان می‌انديشد، در پی بازيافت هويت گمشده خويش است. اين موج در تلاطم است و دير يا زود خود را به ساحل امن و آسايش در خور انسان خواهد رساند.



 مطالعه کتاب داگلاس و بررسی روند تکوين انديشه های او در عرصه دفاع از آزاديهای مدنی يک بار ديگر چهره کريه استبداد و پيامدهای نظم استبدادی را در گذرگاه تاريخ فرا روی ما ميگذاد. پديده استبداد وقتی حالت نهادی پيدا ميکند ذهن مردم و حافظه جامعه را مريض ميکند، مردم به نوعی، به ناخوشی غير قابل علاجی دچار ميشوند که ميتوان اين وضعييت را به "ايدز فکری" تعبير کرد. "ايدزی" که حالت اپيدمی پيدا ميکند و جامعه را در می‌نوردد. در همچو جوامع مبتلا به ايدز فکری است که مردم دنبال قهرمان ميگردند تا هر از گاهی ظهور کند و آنان را از گرداب اين ناخوشی صعب العلاج نجات دهد. دکترهای جامعه شناس برای رهايی از اين "ايدز فکری" که استبداد ايدئولوژيک منشا آنست، داروی شفا بخش "خود آگاهی" را تجويز ميکنند. برای نمونه پاولو فرئير، آموزشگر فقيد برزيلی در آثار خود رهايی دهقانان را از اين بلای اجتماعی در بسط آگاهی فردی، درک هويت انسانی، و باز گرداندن قدرت به فرد فرد آحاد جامعه ميداند. تصويری که داگلاس از شرايط روستائيان آذربايجان و کردستان سده گذشته می‌دهد، بازتاب سم استبداد را در شيوع مرض فوق نشان ميدهد. بهتر است همه کسانی که هنوز قپه‌های طلايی شاهانه را بر شانه دارند، و يا در فکر ابدی کردن نظم جابرانه فردی، تحت هر لوائی هستند، و در اين گذران سپنجی، بی واهمه از هيچ پادافرهی، بر گرده مردم سوارند، و از محل ثروت ملتی بر خود ايوان و بارگاه بر پا می‌کنند، و هنوز از ثروتهای به تاراج رفته مردم ارتزاق ميکنند، از تاريخ درس بگيرند، به صدای پر طنين مردم، که از هر گوشه آن خاک بر خاسته گوش دهند. کتاب داگلاس را بخوانند، چرا که هنوز «فاطمه و کريم» از اهالی نور آباد خوی، که به دنبال غارت اموالشان به گدايی‌ افتادند و مجبور بودند در زمستان سوزناک سرد تبريز، در خيابان‌ها بخوابند و همراه سگهای ولگرد شکار عمال دولتی شوند، منتظر پاسخ هستند. به سخن ناب ظرب المثل ترکی آذربايجانی،که به سرودی تبديل شده ، "والله بو بويله قالماز، سومورو دوام ائتمز" (به خدا اين روند اين جور نميماند، و به شيشه کردن خون مردم دوام پيدا نميکند.)


حقيقت تلخ است، اما بر شيرين دارد، و شجاعت انسان صلح طلب و پاک سرشت آن قدر است که بتواند خود را تغيير دهد، حق و حقيقت تلخ را بپذيرد. و در پيشگاه حقيقت سر تعظيم فرود آورد. با وجود تلخی حقيقت، اميد به پيروزی‌ و روشنگری، چاشنی شيرينی به پويندگان آرام و متين آن می‌بخشد و تلخی آن را شيرين می‌کند. در واقع پايه‌های دموکراسی نيز از همين احراز قدرت توسط مردم و شکوفائی آگاهی آنها از هويت خويش، شکل مي گيرد.


معرفی نويسنده:


ويليام داگلاس قاضی عالی رتبه ديوان عالی دادگستری امريکا در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم بود. او برای درک مسايل زمان خويش به مسافرت می‌رود و سال‌ها عمر خود را در اين راه سپری می‌کند. سال‌های سفر او به ايران يعنی ۱۹۴۹_۱۹۵۰ مصادف است با حرکات آزادی خواهانه مردم ايران و نيز تلاش شوروی برای تقويت نفوذ خود در اين مناطق. ويليام داگلاس چون علاقمند به کوهنوردی و ماجراجويی بود در سفر خويش به ايران با مردم شهرها و روستاها می‌آميزد، از نزديک با مسائل اجنماعی آشنا می‌شود. مدت‌ها در مناطق مختلف ايران از جمله آذربايجان، شهرهای لرستان، شهرهای کردستان... زندگی می‌کند، با مردم عادی، روستاييان و محرومان صحبت می‌کند و ضمنا با رجال کشوری نيز تماس می‌گيرد و با همراهان خويش به ثبت وقايع می‌پردازد. حاصل مسافرت او به آسيا و کشورهای ايران، يونان، ممالک عربی کتابی است تحت عنوان «سرزمين‌های عجيب و مردمانی صميمی» که در همان سال‌های ۱۹۵۰ چاپ می‌شود. داگلاس کلا نظرات يک سياستمدار امريکايی را دارد و فردی ضد بلوک شرق و وفادار به سياست کشور خويش. قضاوت‌های او در واقع مشاهدات عينی و واقعی يک جهانگردی است که در کشور خويش آمريکا عالی‌ترين مقام قضايی را دارد. من از کتاب فوق بخش‌هايی را که در مورد ايران است برای ثبت در تاريخ به خوانندگان ترجمه می‌کنم. مطالعه کتاب داگلاس در مقطع کنونی که ايران به نوعی با دور جديدی از تلاطم‌های اجتماعی و حرکات سياسی و خيزش‌های مردمی روبروست، می‌تواند پرده از خيلی از رازها بردارد و به ويژه هواداران نظام سابق را که به طريقی، به جهت بيداد نظام اسلامی، سعی می‌کنند سيمای واقعی حاکمان تاريخ گذشته را از ديده‌ها پنهان کنند، با حقايق موجود آشنا سازد. سخنان داگلاس نظرات يک سياستمدار رسمی نيست، قضاوت‌های او حاصل مشاهدات واقعی يک فرد تحصيلکرده امريکايی است. جا دارد که اين سند تاريخی که مدت‌هاست از انظار دور مانده بود، وارد عرصه اجتماعی ايران گردد، در متون درسی و تاريخی گنجانده شود، تا وقايع تاريخی روشن گردد و چهره بازيگران ميدان سياست در نيمه قرن بيستم برای همگان روشن شود. بديهی است کسانی که دنبال کشف حقايقند، حقوق انسان را پاس ميدارند، و در اين دنيای خشن و پر خطر، به صلح و صفا و جهانی عاری از خشونت و جنگ می انديشند، با احترام به روح دموکراسی و آزادانديشی اين سطور را مطالعه ميکنند تا به نوعی به بازبينی وقايع بپردازند و اين بار رويدادها را نه از زبان ايدئولوقهای چپ و راست بلکه از خاطرات يک سياح حقوقدان بشنوند. نظرات او هرچه باشد به دنيای پنجاه پنج سال پيش مربوط می‌شود و قضاوت‌هايش نيز مربوط به وقايع عينی همان سال‌هاست. قضاوت نهايی با خوانندگان است و ترجمه نظرات يک نويسنده دليل پذيرش آنها از سوی مترجم هم نيست.



آذربايجان



 آذربايجان، استان شمال غربی پرسيا (ايران) در امتداد مرزهای ترکيه و روسيه غنوده است. کوه پرآوازه آرارات اين قله ۱۷ هزار فوتی، که پوشيده از برف و هرمی شکل است، از فراز آسمان‌ها بر مرز و بوم آذربايجان نظاره گر است. رود ارس که به دريای خزر می‌رسد، در قسمت شمالی، مرزی به طول بيش از سيصد کيلومتر را درست می‌کند. در غرب آذربايجان، درياچه اروميه واقع است که به اندازه درياچه خودمان «سالت ليک» در يوتا است. ماهی نمی‌تواند در اين درياچه زندگی کند. اين درياچه آبش به قدری شور است که تکه‌های نمک بر پوست آدمی نقش می‌بندد. رشته کوه زاگرس، که تا ترکيه و قفقاز روسيه و تا خليج فارس کشيده شده، رشته کوهی تنومند و سنگ‌های آهکی است که سرتاسر مرز غربی آذربايجان کشيده شده است. گردنه‌های اين کوه تا ۸ هزار پا و قله‌های آن تا ۱۵ هزار پا ارتفاع دارند. رشته کوه البرز در شرق حتی مرتفع‌تر و عظيم‌تر است. هر دو رشته کوه که به آذربايجان مشرف هستند خالی از پوشش درختی و گياهی‌اند.



 آذربايجان همانند يوتا و نوادا سيمای خشک و صحرايی دارد، هرچند که ميزان بارندگی سالانه ان حدود ۳۰ تا ۳۵ اينچ است.، بيشتر آب حاصله از زمستان توليد می‌شود. از برف‌هايی که حتی در مناطق دره‌ای به ارتفاع ۸ تا ۱۰ پا می‌رسد و بيشتر آب در چشمه‌ها و سيلاب‌های ديوانه و سرکشی جاری می‌گردد که دل کوه‌ها و صخره‌ها را می‌خراشد، مسيرهايی که مدت‌ها قبل پر از درخت‌های انبوه بودند.



 در زمستان آذربايجان زير شلاق‌ بادهای سرد قرار می‌گيرد که از شمال می‌رسند و تا روستاهای گلی زوزه می‌کشند. تابستان اين مرز و بوم گرم و خشک و سوزناک است. گردباد‌هايی از گرد و خاک در آسمان اين منطقه به رقص در می‌آيند و تونل‌هايی قيف شکل و عجيب و غريب به ارتفاع صدها پا به آسمان می‌فرستند. سقف خانه‌های گلی و کاه گلی زير آفتاب سوزان شکاف می‌خورند و گرد و خاکی نرم چون آرد لباس‌های مردم را می‌پوشاند.



اينجا محل رشد و بهشت سوسمارها و مارمولک‌ها است و اين موقع سال زمانی است که تنها خاربته‌ها و گل‌های شيرين بيان به نظر می‌رسد که رونق پيدا می‌کنند.


اما در هرکجای اين خاک (آذربايجان) که آب داشته باشد، باغی شکل گرفته است، دره‌هايی چون خوی، در دامن تپه‌های قهوه‌ای و سوخته مملو از محصولات و سرمست از زيبايی‌هاست. رضاييه، در لبه‌ی درياچه نمک، چون واهه‌ای غنی و عميق نشسته در سايه است. در قسمت شمالی، مزارع وسيع غلات طلايی در مسير بادهای داغی که از جنوب می‌وزند، موج می‌خورند و می‌رقصند. آب و هوای آذربايجان برای مردم و برای محصولات خوب است. روزها گرمند، اما دره هايی که در ارتفاعات سه تا چهار هزار پايی کشيده شده‌اند، شب ها به برکت نسيم‌هايی که از کوه‌ها می‌رسند، خنک‌ترند.


آذربايجان سرزمينی است تاريخی، در اينجاست که زرتشت حدود شش سده قبل از ميلاد مسيح زيسته است و آموزه‌های او در مورد جدال ناتمام بين خير و شر بوده است. اينجا سرزمين مادهاست. کسانی که اگر چه بر ايران غلبه کردند، اما خودشان و تمدنشان را در يک روند باختند. اين پروسه طوری عميق بوده که فقط يک لغت به نام «سگ» از مجموعه واژه‌های آنان مانده است. اعراب قرن هفتم به اين منطقه آمدند و تمام سرزمين پارس را به مذهب اسلام برگرداندند و آن هم به زور شمشير، در اوايل قرن سيزدهم مغول‌ها آذربايجان را در نورديدند و هرچه دستشان می‌رسيد سوختند و کشتند و بردند. آنها مراغه را پايتخت خود ساختند و سپس به تبريز نقل مکان کردند و دويست سال در تبريز حکم راندند. سپس ترکان عثمانی حمله‌ور شدند، آذربايجان، اين استان مرزی، همواره در مسير مهمانان مهاجم بوده است.


آذربايجان همچنين سرزمين برخيزاننده و برپا دارنده انقلابات بوده است و نوعی شيپور برای همه مرز و بوم پارس. اين کاراکتر و خصيصه آذربايجان در طول اعصار و قرون عوض نشده است. در قرن نوزدهم، روسيه دوبار به آذربايجان هجوم آورد و در قرن اخير نيز چندين بار اين خاک مورد تهاجم واقع شده و آخرين بار در سال ۱۹۴۱.



 موقعيت آذربايجان پيامدهای تجاری بازرگانی مهمی هم داشته است. شهر تبريز در عرصه تجارت، واصل و رابط اروپا با آسياست. تبريز نقطه کليدی در جاده‌های کاروان رو باستانی بوده است. تجارت در تبريز بازارهای دوردست‌ها را به خود جلب کرده است. حدود هشتصد سال در بازارهای شهر تبريز ادويه‌جات و کالاهايی از هندوستان و البسه از فلاندر به فروش می‌رسيدند. تاريخ موقعيت استراتژيک خود را در اين نقطه تغيير نداده است.، راه قطار منتهی به قفقاز هنوز بقايای خود را در تبريز به يادگار دارد. آن يک جاده گسترده‌ای است که به سوی شمال تا روسيه کشانده شده و سپس با اتصال‌های گوناگونی به اروپای شرقی وصل می‌شود. در حال حاضر اين جاده در مرز روسيه مسدود شده است و خط آهن‌هايش در آذربايجان خاک می‌خورند. روسيه تنها در شرايطی مرزهای تجاری خود را می‌گشايد که نيازهای داخلی اش مرتفع شود. يک بار اين واقعه در زمستان ۱۹۵۰_۱۹۴۹ رخ داد زمانی که مردم در آذربايجان نياز مبرم به مواد غذايی داشتند. روسيه در آن مقطع سود کلانی نصيب خود کرد، روسيه انبوهی از گندم را از طريق کانتينرهای خط آهن صادر کرد و به قيمت گزافی فروخت.



 آذربايجان، که از سوی جامعه جهانی دور مانده است، محل تلاقی نژادهای مختلفی بوده است آنها ايرانی مانده‌اند اما از بقيه ايرانی ها متفاوتند. آنها با زبان ترکی صحبت می‌کنند، زبانی که خيلی واژه‌های فارسی را به خود گرفته است. آنها مردمانی سخت کوش، جدی، مهاجم، زود برانگيخته شده، شجاع و در روابط خود دل‌گشا و باز هستند. و قلب‌های مردم آذربايجان گرم و سخاوتمند است. دوستی با يک آذربايجانی يک دوستی اصيل، پويا و هميشگی است، دوستی آنها دوستی ايام سخت و تلخ و ايام شاد هم هست. آذربايجانی‌ها نسبت به روس ها هميشه با دوستی مراوده کرده‌اند، چرا که همسايه بوده و به عنوان فرد اين دو ملت با هم خوب کنار می‌آيند. اما مردم آذربايجان نه کمونيست هستند و نه به کمونيسم تمايل دارند. حتی يک ده درصد آنها به کمونيسم و مارکسيسم نگرويده‌اند.



 آذربايجان از نظر کميت زيستی فقط ۷ درصد ايران را تشکيل می‌دهد اما جمعيت آن حدود ۱۸ درصد مردم ايران است يعنی از ۱۶ ميليون سه ميليون آذربايجانی هستند. اما از نظر اقتصادی موقعيت مهم‌تری دارند. حدود يک چهارم پشم، گوسفند، فرش، گندم، و حبوبات ايران در آذربايجان توليد می‌شود. حدود يک سوم بادام، تنباکو، و روغن و يک پنجم سبزه و خشکبار و شکر را توليد می‌کند. حتی در عرصه توليد پنبه ۱۵ درصد محصول ايران را توليد می‌کند. بنابراين آذربايجان نقش مهمی برای ايران دارد. به اين جهت روسيه چشم طمع در اين خاک دوخته است.


وقتی که روسيه و انگليس در سال ۱۹۴۱ متحد شدند آنها به ايران حمله کردند. هدف از اين تهاجم دوگانه بود نخست منافع شوروی را از خطر آلمان‌ها که از سوی قفقاز تهديد می‌شد حفظ می‌کند و ضمنا راه تدارکاتی مواد غذايی را به روسيه فراهم می‌کند. در ۲۶ اوت ۱۹۴۱ نيروهای ارتش بريتانيا جنوب ايران را اشغال کردند. ارتش روسيه نيز آذربايجان را اشغال کرد، در دوران اين اشغال نظامی، فرماندهی امريکايی منطقه خليج از اين کريدور آذربايجان عبور حدود پنج ميليون تن مواد غذايی به روسيه را فراهم ساخت. در پايان جنگ نيروهای ارتش انگليس و امريکا منطقه را ترک کردند اما نيروهای روسيه ماندند و به اشغال نظامی خود ادامه دادند. به نظر می‌رسيد که نيروهای روسی قصد دارند در آنجا رحل اقامت افکنده و بمانند. ايران به اين اشغال اعتراض کرد و موضوع را به شورای امنيت سازمان ملل آورد. قدرت افکار عمومی سبب شد که روسيه عقب نشينی کند و بالاخره در ماه مه ۱۹۴۹ روسيه نيروهای خود را از آذربايجان فراخواند.



 اما قبل و بعد از اين واقعه، روسيه وقايعی را در اين منطقه کاشت که هنوز اين استان باستانی را در می‌نوردد. ارتش اشغالگر روسيه و نيروهای نظامی آن خيلی وحشی هستند اما نيرويی که آذربايجان را اشغال کرده بود مدل و نمونه يک نيروی مردم و انسانگرا بود. من در رضاييه با يک نفر صحبت کردم که شاهد زنده‌ای بود و تعريف کرد که چه بلايی برسر يک معترض آورده شد. حتی شديدترين مخالفان شوروی نيز مجبور بودند به اين نکته اعتراف کنند. شوروی‌ها طوری عمل کردند و اثر گذاشتند که در اذهان مردم بازتاب مثبتی داشت. هر نيروی روسی که با مردم برخورد غير مودبانه و تهاجمی داشت فوری فراخوانده می‌شد. ارتش شوروی در تمام جنبه‌ها احترام مردم را به خود جلب کردند. ديسيپلين نظامی فوق العاده خشن بود. اگر يک سرباز شوروی دست روی شانه يک زن آذربايجانی می‌گذاشت همانجا تيرباران می‌شد.


روسيه در اين جا شانس منحصر به فردی داشت تا ميزان انضباط نظامی و وفاداری خود را به نمايش بگذارد. دولت روس تا آخرين حد از اين فرصت استفاده کرد. ارتش شوروی گردانی داشت که از مسلمانان قفقاز تشکيل می‌شد. آنها را در خوی مستقر کرده بودند. يک روز آنها تصميم می‌گيرند که فرار کنند. در يک فرصت مناسبی آنها خوی را ترک می‌کنند و خود را به مرز ترکيه، که حدود ۲۵ مايل فاصله دارد می‌رسانند، اين راز پنهان نمی‌ماند. ارتش شوروی آنها را تعقيب می‌کند و دستگيرشان می‌کند. تمام اين افراد ارتشی مسلمان را به خوی باز می‌گردانند و همه را می‌کشند.


ارتش شوروی اين سربازان را به زنجير می‌بندد و آنها را چون ساردين در زير زمين‌های سربازخانه در خوی جا می‌دهد. سپس آب قوی به ارتفاع چند اينچ به زيرزمين روانه می‌کند و آنها را به حال خود رها می‌کند. سربازان به مرور از فرط سرما و گرسنگی می‌ميرند. بعد از چند هفته که همه مردند، اجساد را بيرون می‌ريزند و اين بود درسی که ارتش روس در مورد ديسيپلين نظامی ارايه کرد.


روس‌ها به همان اندازه نيز نسبت به مخالفين محلی با اشغال نظامی شدت عمل نشان می‌دادند. البته آنها کسانی را که عقايدشان را در پستوی خانه پنهان می‌کردند و يا اصلا ابراز نمی‌کردند تنبيه نمی‌کردند. اما در مواقعی برخی از فرزندان آذربايجان جرات کرده و بنا به سنت مبارزاتی خويش ابراز عقيده می‌کرده و يا عليه سياست‌های روسی اعتراض می‌کردند. در مواقعی برخی از اين فرزندان نسبت به اشغال سرزمين خويش صدای خود را بلند می‌نمودند. من در رضاييه با يک نفر صحبت کردم که شاهد زنده‌ای بود و تعريف کرد که چه بلايی برسر يک معترض آورده شد؛ اين مرد در رضاييه يک سخنرانی کرده بود و عليه اشغال آذربايجان سخن گفته بود. اشاره کرده بود که چطور ايران تحت قيموميت بيگانه قرار گرفته و خواهان رهايی آذربايجان (از اين يوغ) شده بود. او را به سرعت سربازان شوروی دستگير کرده و با اسکورت نظامی به بيرون آورده بودند. به او يک بيلچه می‌دهند تا يک قبری بکند. وقتی قبر کنده شده و حاضر می‌شود، اول او را تيرباران نمی‌کنند، او را دست و پا بسته رو به زمين در گور قرار می‌دهند و او را زنده زنده دفن می‌کنند. وقتی که ديگران با بيلچه خاک بروی او می‌ريزند، او فرياد می‌زند يا علی يا محمد، ای امام اول شيعيان. علی علی‌ی‌ی، او فرياد می‌زند. يا علی، علی هرگز مرا تنها نمی‌گذارد. سپس از زير خاک با صدای خفه شده مرد فرياد می‌زند: «زنده باد آذربايجان». سپس بيلچه‌ها به حرکت سريع درمی‌آيند و خاک‌ها فرو می‌ريزند و خاک از حرکت باز می‌ماند. هنوز هم از آن خاک و گل فرياد يک مخالف اشغال آذربايجان بلند است.




بهرحال شوروی‌ها از روش‌های ظريف‌تر از ترور سود بردند تا توده‌های مردم را موافق خود سازند. آنها به تمام نقاط استان افرادی را ارسال داشتند تا با مردم از نزديک سخن گويند، اينان دو نفری کار می کردند، يکی به عنوان سخنگو نقش ايفا می‌کرد و ديگری چنين وانمود می‌کرد که منشی است. آنها به روستاها می‌آمدند و با روستاييان يک به يک مصاحبه می‌کردند. مصاحبه‌ها نمونه وار به اين شيوه صورت می‌گرفت:



اسم شما چيست؟

احمد

در خانواده چند نفريد؟

زنم و ۷ فرزندم

خانه شما کجاست؟

اين خانه (اشاره می‌کند)



نگاه کن به خانه مخروبه‌ای که اين پيرمرد بايد آنجا زندگی کند (سخنگو خطاب به منشی‌اش می‌گويد)

آيا ما خانه بهتر از اين را به اين خانواده نداريم؟ به فهرست خانه‌هايت نگاه کن.

منشی ليست خانه‌های موجود را در کتابش مرور می‌کند و می‌گويد: بلی، در تهران خانه فلان معاون وزير موجود است. ايشان می‌توانند آن را داشته باشند.
«اين عائله را به آنجا ارسال کن.» سخنگو به منشی می‌گويد. سپس خطاب به روستايی بيان می‌دارد که «زمانی که انقلاب فرا رسد و ما تهران را بگيريم، آنجا خانه شما خواهد بود.».

سپس می‌پرسد «چندتا فرش در خانه داريد؟»



 هر ايرانی در خانه فرشی دارد. ممکن است کثيف و زهوار در رفته باشد، اما داشتن فرش نشانه تملک خوبی محسوب می‌شود. آن مرد می رود تا تکه پاره فرشی که رويش نماز می‌خواند _يک متر در دو متر_ را بياورد. سخنگو خطاب به منشی‌اش در حالی که به تکه فرش دهاتی نگاه می‌کند، می‌گويد «برای او شش قطعه در نظر بگير، از فرش‌های بافت تبريز، بهترين فرش بافت کورش.»


و اين ماجرا همچنان از خانه به فرش، از فرش به گوشت، از گوشت به نوع مدرسه ادامه پيدا می‌کند. اين رشته کمپين از هر روستايی به روستايی، از ده به ده ادامه می‌يابد. اين حرکت نوعی مائده آسمانی را می‌ماند که به روستاهای فقر زده و روستاييان به خاک نشسته نازل می‌شود. به روستاييان قول داده می‌شود که گيرنده امکانات و جوايز عينی خواهند بود، مثل اينکه يک کدخدای محلی صميمانه به آنها تحفه می‌دهد. اين شيوه بود که کمونيست‌ها به درون مردم روستايی رفتند و تلاش در پخش نارضايتی کردند. در همين دوره روس‌ها گام‌های سياسی موثر ديگری نيز برداشتند. آنها متعهد شدند که در آذربايجان دولتی را به وجود آورند تا حتی وقتی ارتش روس از منطقه رفت، آن دولت بتواند بر سرکار بماند.


دانيال کميسارف، آتاشه فرهنگی شوروی سنگ بنای امور آذربايجان بود، و مغز شوروی‌ها در پشت گروه‌های مختلف کمونيستی در ايران. او آشنايی فوق العاده‌ای از زبان فارسی داشت. او در قهوه‌خانه‌ها می‌نشست و با فرد فرد مردم عادی سخن می‌گفت و مردم او را به جهت روراستی و فروتنی و خلوص ظاهری دوست داشند. او مدل اخلاق و احساس خاصی به شيوه شوروی‌ها بود.


مردی که به رهبری دولت آذربايجان برگزيده شد يک مرد بومی آذربايجانی بود _فرزند يک فرد محترم و مقدس_ اسم او جعفر پيشه وری بود. پيشه وری کمونيستی بود که در باکو تحصيل کرده بود و در مدارس کمونيستی روسيه درس داده بود. در دهه سی به ايران رفت. يک اتحاديه‌ای سازمان داد و به انتشار روزنامه پرداخت. اول در رشت و سپس در تهران. رضاشاه پهلوی روزنامه‌های او را بست (رضاشاه پدر شاه فعلی). پيشه وری به زندان فرستاده شد، وقتی که روسيه و انگليس در ۱۹۴۱ به ايران حمله کردند، پيشه وری و ديگر زندانيان سياسی از زندان‌ها رها شدند. حزب توده، حزب کمونيستی ايران در سال ۱۹۴۲ تاسيس شد، حزبی که با ظرافت خاصی از اطلاق دايره کمونيست به خود امتناع می‌کرد. پيشه وری يکی از اعضای اوليه اين حزب بود. پيشه وری از طريق روزنامه‌ای که بعد از رهايی از زندان نشر می‌کرد، خط و برنامه‌ حزب را تبليغ می‌نمود.


در اواخر سال ۱۹۴۵ پيشه وری به تبريز رفت و فرقه دموکرات را بنيان نهاد، که همتای آذربايجانی حزب توده بود. اين فرقه حرکتی را سازمان داد، ارتش روسيه نيروهای نظامی ايران را که در آذربايجان بودند خنثی کرد پيشه وری به قدرت رسيد، کابينه‌ای تشکيل شد و پارلمان انتخاب گرديد و يک برنامه سياسی به عمل افتاد. دولت پيشه وری فقط از اواخر سال ۱۹۴۵ تا دسامبر ۱۹۴۶ عمر کرد. اين دولت و دولت مرکزی ايران برسر نظارت بر انتخاباتی که شاه مقرر کرده بود، به جدال رسيدند. نيروهای ارتش دولتی به آذربايجان رسيدند، درگيری‌های چند رخ داد، دولت پيشه وری برافتاد و پيشه وری به روسيه رفت، حدود ۴۵ دقيقه قبل از اينکه نيروهای ارتشی به تبريز وارد شوند و ارتش روسيه که شش ماه پيش منطقه را ترک کرده بودند، به نجات دولت منطقه نيامدند.


من از طريق گزارشات روزنامه‌ها فکر می‌کردم که پيشه وری انسانی بی کفايت، غير کارآمد و مامور شوروی بود، اما از مطالعات و از مسافرت‌هايم به آذربايجان در سال ۱۹۵۰ دريافتم که پيشه وری سياستمداری موشکاف بود. او برنامه‌ای به آذربايجان تهيه ديد که هنوز امروزه هم به طور فزاينده‌ای مورد پشتيبانی مردم است.


کسی نمی‌داند که برنامه دراز مدت پيشه وری چه می‌شد. خيلی‌ها اين سوظن را داشتند که او مدل روسيه را پياده کند، بعضی‌ها براين باورند که پيشه وری دنبال برنامه‌ای بود که نيازهای ايرانيان را برآورده کند درحالی که چاشنی اندکی نيز از سوسياليسم به همراه داشت. اما قسمت اعظم پروژه که پيشه وری برای آذربايجان داشت به نوعی رفرم مستقيم و خالص بود.



۱. قسمت مهم برنامه وی که بخش اعظم روستاييان از آن پشتيبانی می‌کردند، اصلاحات ارضی بود. اين اصلاحات چاشنی اندکی از کمونيسم هم داشت. او زمين‌های مالکان بزرگ فراری را ضبط کرد و آن را بين روستاييان تقسيم کرد. اما پيشه وری هرگز به اموال و املاک مالکانی که در آذربايجان ماندند دست نزد، قانون جديد تنها سهم ساکنان املاک را از محصولات افزايش داد.



۲. پيشه وری همچنين چاشنی اندکی از سوسياليسم به برنامه‌هايش داد و دولت او بانک‌های بزرگ را ملی کرد.



 ۳. کار بزرگ ديگری که پيشه وری بعد از اصلاحات ارضی، که مورد پشتيبانی کامل مردم قرار گرفت جلوگيری از هرگونه رشوه خواری کارمندان دولتی بود که رشوه را به عنوان جرم تلقی کرد. دو کارمند عاليرتبه و چند کارمند جز دولت وی به همين جرم رشوه گيری از مردم به دار آويخته شدند. اين قانون اثر فوق العاده روشنی داشت. بازرگانان و تجار به من گفتند که در دوران پيشه وری حتی آنها به خود جرات می‌دادند که مغازه‌ها و حجره های خود را شبها هم باز بگذارند، بی آنکه ترسی از دزدها داشته باشند. مردم عادی به من گفتند برای اولين بار در دوران پيشه وری مردم می‌توانستند ماشين‌های خود را شبها در خيابانها نگه دارند بی آنکه کسی چراغ‌ها، لاستيک‌ها و يا ديگر قطعات مهم ماشين‌اش را از دست بدهد.



۴. کلينيک‌های پزشکی ايجاد شدند، برخی سيار بود و در خدمت روستاييان اطراف تبريز.



۵. قيمت کالاهای مايحتاج مردم به طور شديدی کنترل می‌شد، احتکار مواد غذايی به شدت تنبيه می‌شد، نوعی سهميه بندی غذايی به کار افتاد تا هريک از شهروندان بتوانند نيازهای حداقل خود را دريافت دارند. پيشه وری قول داده بود که هزينه زندگی چهل درصد کاهش يابد و او موفق به انجام اين کار شد.



۶. حداقل دستمزد و حداکثر ساعات کار مشخص شد و سيستم چانه زنی جمعی مابين کارمندان و کارفرمايان برای اولين بار به راه افتاد.



۷. پروژه کارهای عام المنفعه برگزار شد و اکثر خيابان‌ها و جاده‌ها اسفالت شدند هرکس بيکار بود به کار گمارده شد.



۸. سيستم گسترده آموزشی برنامه ريزی و اجرا شد برای تمام روستاها مدرسه طرح ريزی شد و دانشگاه تبريز با دو کالج ديگر افتتاح شد، کالج پزشکی و دانشکده ادبيات (دانشگاه تبريز هنوز دايره است) عرصه‌های مربوط به فرهنگ آذربايجان مورد تاکيد قرار گرفت. زبان تدريس در دوره ابتدايی به آذربايجانی تغيير يافت.



۹. پيشه وری مدافع خود مختاری برای آذربايجان بود. اما او جدايی از ايران را نمی‌خواست. او می‌خواست حداقل نصف مالياتی که از آذربايجانی‌ها اخذ می‌شود در آذربايجان هزينه شود. او می‌خواست اين استان به درجه بيشتری حق خودکفايی و خود گردانی داشته باشد و در پارلمان دولتی تهران نيز نمايندگان بيشتری داشته باشد.


برنامه دولت پيشه وری غير از اين موارد بخش‌های ديگری هم دارد، اما اين موارد اصلی برنامه وی بود. از زمانی که گذر وقايع سبب برافتادن دولت پيشه وری شد مسايلی پيش آمد که برنامه‌های او را از ديد و نظر مردم عادی جذاب‌تر و به طور فزاينده‌ای مقبول‌تر کرد.


زمانی که ارتش دولتی وارد آذربايجان شد سرو صدای نعره آوری ايجاد کرد. سربازان دولتی تاراج را آغاز کردند، غارت می‌کردند و می‌بردند هرچه به دستشان می‌رسيد و به آن هم رحم نمی‌کردند. (در مقام مقايسه) ارتش روس‌ها از رفتار و کردار بغايت بهتری برخوردار بودند. ارتش دولتی که خود را ارتش نجات بخش می‌ناميد، قشون درنده و اشغالگر بود. اين ارتش زخمهای وحشتناکی در مردم به جای گذاشت. خرمن های دهقانان سوزانده شده نابود گشتند، زنان و دختران روستاييان آذربايجان مورد تجاوز جنسی قرار گرفتند. خانه‌های مردم غارت و چپاول شدند. اغنام و احشام (چهارپايان) روستاييان به غارت رفتند و دزديده شدند. ارتش دولتی خارج از کنترل بود. ماموريت ارتش شاهنشاهی آزادی و نجات بود، اما اين ارتش مردم عادی را مورد شکار قرار داد و ويرانی، غارت و مرگ از خود بجای گذاشت.


هنوز ارتش شاهی در منطقه بود که مالکان فراری رسيدند. آنها نه تنها خواستار املاک و کرايه آنها شدند، بلکه خواستار کرايه‌هايی شدند که در دوران پيشه وری مردم صاحب زمين شده بودند. اين پرداخت های اجباری گذشته سبب نابودی ذخيره غذايی دهقانان و به خاک سيه نشستن آنها گرديد. غير از اينها، وقتی ياران پيشه وری می‌رفتند با خود مقدار متنابهی غله و معدودی چهارپا هم بردند. اين وقايع سبب شد که زمستان سال ۴۸_۱۹۴۷ نوعی قحطسالی برای مردم باشد. اثرات ايذايی آن در حال روستاييان شديد بود. برای اينکه روستاييان بتوانند زمستان را بگذرانند و زنده بمانند، مجبور بودند غله‌های روز مبادای خود را بيرون بکشند. در نتيجه اين، روستاييان برای کاشتن زمين در بهار بعدی ديگر تخم نداشتند، بنابراين تابستان آتی محصول آنها خيلی ناچيز بود.


زمستان سال ۴۹_۱۹۴۸ شديدا سرد بود. حدود بيش از هفت ماه برف روی زمين ماند و بيشتر چهارپايان هلاک شدند. گله‌های روستاييان دو سومشان از دست رفت. در دشت بادگير مغان، در منطقه شمال شرقی آذربايجان نزديک ۸۰ درصد چهارپايان نابود شدند و حدود ده هزار تن از ايلات و عشاير دچار قحطی و گرسنگی مفرط شدند. گوشت و غله کمياب بود و قيمت‌ها بيداد می‌کرد.


ملاک بزرگ آذربايجان سنگدل‌ترين انسان‌هايی که من شناخته‌ام، غلات خود را در بازارها به قيمت گزافی می‌فروختند حال آن که روستاييان آنها از گرسنگی جان می‌باختند. ملاکان حتی مبالغ هنگفتی تخم غلات را نيز فروختند و بنابراين ذخيره تخم کاشت محصول را برای بهار کاهش دادند. حدود صد تن گندم از سوی دولت مرکزی به تبريز ارسال شد تا جلوی گرسنگی مردم محروم گرفته شود اما اين گندم‌ها هرگز به دست مردم نرسيد. مسوولين دولتی حاکم هرچه گندم بود در بازار آزاد فروختند و درآمد حاصله را به جيب خود زدند.


بهار و تابستان آن سال دير رسيد و محصول ۱۹۴۹ خيلی ناچيز بود. روستاييان آذربايجان عملا علف درختان و ريشه گياهان را می‌خوردند تا اينکه سهم محصول ۱۹۴۹ فرا برسد. مردم قبل از اينکه پاييز ۱۹۴۹ گذشته باشد، در گرسنگی مفرط به سر می‌برند و هيچ غذايی نداشتند. مردم به قدری به خاک سياه نشسته بودند که ۹۹ درصد آنها در زمستان سرد ۵۰_۱۹۴۹ پوشش و لباس کافی نداشتند تا با سرما مقابله کنند.


زمستان سال ۵۰_۱۹۴۹ شديدترين زمستان در تاريخ اين استان بود. حدود دو متر برف در آذربايجان روی زمين بود، روستاهای بدون غذا به سبب برف راهشان بسته و تنها مانده بودند. روستاييان که امکان تغذيه چهارپايان را نداشتند احشام خود را از دست دادند. وقتی که چهارپايان تلف شدند، روستاييان گرسنه از آنها تغذيه می‌کردند. در روستای نوايی در نزديک خوی، که من متوقف شدم، پنجاه نفر از سيصد نفر سکنه روستا از فرط سرما و گرسنگی جان باختند. در اکثر روستاها هرکه در خانه بود، مرد و تلف شد. بسيار معمول شده بود که همه اهل خانه‌ها از فرط گرسنگی برخاک افتاده بودند و نای حرکت و ايستادن نداشتند. اين درحالی بود که انبارهای غله ملاکان و اربابان معمولا پر از غله بود. آنها غلات را احتکار می‌کردند تا به قيمت‌های گزاف بفروشند. يک روستايی بی سواد در ده نوايی نزديک خوی، گاو آهن خود را نگه داشت تا برای من اندکی از جزييات غم انگيز و دردآور روستا بگويد.


دولت مرکزی غله را از خليج فارس می‌فرستاد. تخمين زده می‌شود که فقط نيمی از آن به دست مردم می‌رسيد، بقيه روانه بازار سياه می‌شد و خيلی از اين غله هم به عراق می‌رفت. سپس روس‌ها سر رسيدند و با قطار ماورای فققاز محموله گندم به شهر رسيد. اين بار به شيوه موثر گندم کافی در اختيار مردم گرسنه قرار گرفت. يک روستايی سالخورده و ريش سفيد اين طور به من گفت «زمستان گذشته روس‌ها دوست صميمی ما بودند.»


داستان يک زن گمنام آذربايجانی


اما تراژدی و وضعيت دردآور و رنج و عذاب مردم را يک گدای کور و زنش برايم به طور خلاصه بيان کردند. آن گدای کور کريم و خانمش فاطمه بود. هر دو بيش از ۶۰ سال سن داشتند.



من آن دو را در جنوب تبريز، در نوار مرزی کردستان نزديک ده کامياران ديدم. همراه من يک نهار چرب و نرمی داشت. وقتی غذا را خورديم، به طور مرسوم به خواب قيلوله فرو رفتيم. بعد برای فيلم برداری به بيرون رفتم. اما آفتاب سوزنده و پر تشعشع مرا به سايه يک درخت سنجد کشاند، جايی که اين زن و مرد گدا نشسته بودند. آنجا ما حدود نيم ساعت يا بيشتر صحبت کرديم.


اين دو نفر از گدايان رتبه پست بودند. مرد لباس‌های پاره و مندرسی داشت، کت او نه تنها بخيه داشت، در واقع کتش از کهنه پارچه‌ها تشکيل شده بود، از تکه‌های پتوی کهنه و کهنه‌های ديگر. من در وهله اول صورت و سيمای او را تر و تميز يافتم، چرا که ريش خاکستری پرپشتش مانع می‌شدکه رگه‌های کثافت در صورتش ديده شود . دستان او دراز، لاغر و حساس بودند. يک کلاه نمونه وار آذربايجانی بدون لبه در پشت سر او نشسته بود، انگشتان کج و معوج پايش از لای دم پايی‌های کهنه چرمی هويدا بود. او و زنش مسيحی بودند. زن در برابر من بدون چادر ايستاده بود. تنها يک روسری پنبه‌ای رنگ و رو رفته دور سرش بسته بود. چهره او تکيده و فرتوت بود و دليلش نداشتن دندان و نيز گرسنگی بود. پوست بدن زن خشک و همچون چرم شکاف خورده بود. دستان او چون چنگال لاغر و تکيده بود. آن زن با تن لرزانی صحبت می‌کرد، عصبی بود و هنگام صحبت ته شال گردنش را تاب می‌داد. داستان آنها اين بود:


آنها مستاجر روستايی بودند که من نورآباد نام می‌دهم. در اين ده آنها تمام عمر کار کرده بودند، حدود ۶۰ درصد محصولات توليدی خود را به عنوان کرايه می‌دادند. به مرور کريم بينايی خود را از دست داد و به مرحله کوری رسيد. او می‌توانست فقط شب و روز و تاريکی و روشنی را تشخيص دهد اما قادر به ديدن اشيا نبود. تمام بار و زحمت مزرعه بر گردن فاطمه بود. زمستان سال ۵۰_۱۹۴۹ سرد و طولانی بود. آنها هيچ غذايی در بساط نداشتند. در نتيجه از نماينده ارباب غله خريدند. درصد بهره قانونی در قرض‌های کشاورزی در ايران ۱۲ درصد است. ارباب آنان ۴۰ درصد از آنها بهره می‌گرفت. او غله را در خرمن بعدی دريافت می‌کرد.



زن با صدايی که بيشتر به جيغ کشيدن شبيه بود فرياد زد «گوش کن. ارباب برای ما غله را ۸۰ سنت حساب کرد، اما وقتی ما در سال بعد پول او را دوباره داديم، قيمت همان غله چهل سنت بود. بنابراين ما می‌بايستی درست دو برابر آنچه که قرض کرده بوديم پرداخت کنيم. ما مجبور بوديم بهره هم بدهيم. ما تقريبا سه برابر پولی که قرض کرديم پرداختيم.»


سپس در حاليکه درست در چشمان ما می‌نگريست فرياد زد «فکر می‌کنی اين عادلانه است؟»


پس از پرداخت سهم ارباب (مالکانه) فقط يک پنجم محصول برای گدای کور و همسرش باقی می‌ماند که اين شامل عليق چهارپايان و حدود ۲۰۰ پوند (حدود ۹۰ کيلو) گندم و جو بود. اين زن و مرد نه فقط می‌بايستی خودشان با اين آذوقه سر کنند، بلکه دو گوسفند، يک بز و يک خر را نيز آذوقه دهند.



زمستان با سرعت فرا می‌رسد از اول روشن بود که اينها غذای کافی ندارند که بتوانند زمستان را تا بهار همراه چهارپاهای خود به سر آورند. انبارهای مالکان پر بود اما مباشر ارباب هم قيمت بيشتری می‌خواست و هم ۴۰ درصد بهره. اين قرض آنها را از پای در می‌آورد. بدتر از آن سلامتی فاطمه هم به قهقرا می‌رفت و او ديگر فکر می‌کرد قادر به انجام کار کشاورزی در مزرعه نيست. بنابراين آنها تصميم گرفتتند دارو ندار خود را بفروشند و هرچه بتوانند پول تهيه کنند و به تبريز بروند تا محلی برای زندگی و غذايی برای شکمشان دست و پا کنند. غير از چهارپايان چيزی ديگر برای فروش نداشتند. يک پارچه فرش نماز، چند عدد ظرف، تمثالی از مسيح در قاب چوبی، آنها برای تمام دارو ندارد خود ۸۰ دلار تهيه کردند، پولی که فقط آنها را در زمستان می‌توانست کافی باشد، زمستان تبريز. بهرحال آنها چنين فکر می‌کردند.


آنها نورآباد را در يک روز سرد گزنده زمستانی ترک کردند، کريم بر دوش خود بسته پتوها را حمل می‌کرد و فاطمه مابقی غذا و مايحتاج خودشان را که شامل نانی بود که فاطمه شب آخر پخت با ته مانده گندمشان و نيز يک تکه پنير بز به اندازه يک تخم مرغ.


حدود يک متر برف زمين را پوشانده بود. آنها چندين کيلومتر راه رفتند و ميان بر از وسط راه‌ها عبور کردند و به جاده‌ای رسيدند که فايتون‌ها از آنجا رد می‌شدند. تا آنجا فاطمه زير بازوی کريم را گرفته و راه می‌برد. زن کريم را در جاده‌ای انداخت و راه افتادند.


در اين راه طولانی آرام و خسته کننده آنها حوالی شب به تبريز رسيدند. تا آنجا قسمت بيشتر نان و پنير آنها تمام شده بود. آنها وارد بازاری شدند تا از ذخيره مالی خود برايشان غذا و مسکن تهيه کنند. وقتی که در برابر آخور بزرگ يا دکه‌ای که غله می‌فروخت ايستاده بودند، يک گروهبان از ژاندارمری سررسيد و پرسيد «آدرس خانه شما کجاست؟»



نور آباد، زن پاسخ داد.
«اينجا چه کار می‌کنيد؟»
«آمده‌ايم اندکی غله بخريم.»


کريم و فاطمه خبر نداشتند که در تبريز فروش غله به کسانی که مقيم تبريز نبودند توسط دولت جرم اعلام شده است. چرا که در همه عرصه‌ها جيره بندی شديد اعلام شده بود. تبريز فقط غذای کافی برای ساکنان خود داشت، نه بيشتر.



«حالا بايد به زندان برويد.» ژاندارم گفت.


مرد سرو صدا به پا کرد، فاطمه جيغ و داد نمود و هردو از جمله کريم اعتراض کردند. اما مخالفت‌های آنها چاره ساز نبود. آنها اجبارا شب را در زندان گذراندند و می‌بايستی چند روز ديگر نيز زندانی می‌شدند.



پرسيدم ديگر چه شد؟


فاطمه پس از مدتی مکث پاسخ داد، روزی گروهبان آمد و گفت «چقدر پول داريد؟» ما فقط چهار صدتومان (۸۰ دلار) پول داريم. او دفتری بيرون کشيد و با مداد آن را نوشت. بعد از چند دقيقه سرش را بلند کرد و گفت «جريمه شما چهارصد تومان می‌شود. شما آن پول را بدهيد و آزاديد برويد».


کريم به سخن آمد «من به ژاندارم اعتراض کردم و فاطمه نيز گريه و زاری نمود. ژاندارم جلو آمد و از گلوی من گرفت و فشرد و مرا تکان داد و گفت «گوش کن ای پيرمرد خرفت، کور و شيطان. مردم را به جهت اين کاری که تو کردی تيرباران می‌کنند. می‌خواهی تيرباران بشوی يا اينکه آن چهار صدتومان را بدهی آزاد شوی؟»


«ول را دادی؟»


«بلی داديم.» کريم پاسخ داد «ما بيرون آمديم، يک شاهی نداريم و هيچ چيز. ما در بيرون هستيم، کوچه‌ها سرد است نه کاری داريم، نه سرپناهی.»


«بعدا چه کار کرديد؟» من پرسيدم.


فاطمه چشم‌های قهوه‌ای خود را اين بار کاملا باز کرد و پر از اشک شد و آنگاه آن زن بيچاره دست‌هايش را دراز کرد و در گوشی زمزمه کرد «ببين ما گدا شديم.» سپس زن بدبخت از حال رفت و به هق هق گريه فرو رفت.


فاطمه و کريم در خيابان‌های تبريز راه افتادند و به گدايی پرداختند. ريالی می‌خواستند تا غذايی بخرند و نيز پارچه‌ای تا پاهای کريم را بپوشاند. آنها پشت ديواری، جان پناهی يافتند که با مقواهای بسته بندی درست شده بود. بالاخره يک زن پير تبريزی به آنها اجازه داد تا در کف خانه آنها بخوابند. اما زن پير غذايی برای مهمانان نداشت. آنها نتوانستند کاری پيدا کنند. اين زن و مرد و ساير گدايان و سگ‌های ولگرد در خيابان‌های تبريز رقابت شديدی برای پيدا کردن غذا می‌کردند.


در يک شب زمستانی سوزان و کشنده، واقعه‌ای رخ داد که نشان می‌دهد انقلاب‌ها مردم را گاهگاهی به نقطه جوش و خروش می‌رسانند. کريم و فاطمه در گوشه‌ای از خيابان‌های تبريز مشغول گدايی بودند که متوجه شدند که حدود يک دوجين از روستاييان را ژاندارم‌ها دوره کرده و با باتوم‌هايشان آنها را حرکت می‌دهند، آنها مرتکب همان جرمی شده بودند که کريم و فاطمه کرده بودند. آنها به تبريز آمده بودند تا کار و غذا پيدا بکنند. فاطمه به کريم گفت چه شده، و زير گوشی زمزمه کرد «بيا، ما هم به اين جمع بپيونديم.»


زن کريم را همراهی کرد و راهنمايی نمود و آنها به وسط خيابان آمدند و به جمع ديگران پيوستند. هرچه زمان می‌گذشت افراد بيشتری به اين جمع می‌پيوستند. تمام گدايان، ژنده پوشان و ژوليده‌ حال‌های تبريز آنجا بودند. فاطمه به خاطر می‌آورد که تا آن جمع را به زور باتوم به زندان آوردند چندصد نفر شده بودند. يکی از روستاييان تحت نظر خواست فرار کند، اما با ته تفنگ او را به زمين زدند.


«ما اين وضعيت را دوست نداشتيم. عليه ژاندارم‌ها فرياد اعتراض بلند کرديم.» فاطمه می‌گويد. می‌گفتيم بس کنيد جمعيت همه اعتراض و همهمه می‌کردند. مردی را که با تفنگ به زمين انداختند به داخل زندان بردند. بقيه زندانی‌ها را مثل چهارپايان به صف کردند، با زور هل دادند و در يک محل جمع کردند. همه ما ناراحت بوديم از آنچه برسر ما می‌آوردند. من «زن شجاع آذربايجانی» خطاب به زندانيان فرياد زدم. «اجازه ندهيد ژاندارم‌ها شما را غارت کنند و سرکيسه نمايند.» من عصبانی بودم. همه عصبانی بودند. وقتی ماوقع را به کريم گفتم، او از جا پريد و فحش و ناسزا گفت. او هم عصبانی بود.


فاطمه ايستاد درست به چشمان من نگاه کرد و گفت «کريم و من کمونيست نيستيم. آيا شما مرا باور می‌کنی؟ آيا شما حرف شوهر مرا می‌پذيری؟ شما بايد اين را بپذيری قبل از اينکه بگويم بعدا چه اتفاق افتاد.»


«بلی هرچه گفتيد باور می‌کنم.» پاسخ دادم.


فاطمه سينه‌اش را به جلو داد، سربلند کرد و با غرور خاص آذربايجانی‌اش که در سيمايش بود گفت «وحشتناک است وقايعی که برما و بر ديگر روستاييان رخ داد. برای اينکه سعی کنی غذا بخری، دستگير شوی؟ پليسی که قرار است حافظ و نگهبان تو باشد تو را سرکيسه کند و غارت نمايد! تو را بيرون، در خيابان‌های سرد و تاريک بيندازد تا همچون سگ‌ها از سرما و گرسنگی جان بدهی! ما ديگر نمی‌توانيم اين وضعيت را تحمل کنيم. تک تک افراد در آن جمع همين احساس را دارند. ما در برابر زندان می‌ايستيم و برروی ژاندارم فرياد برمی‌آوريم: "پيشه وری، پيشه وری، ما پيشه‌وری را می‌خواهيم. بيز پيشه ورينی ايستيريک.»


اين گدای کور و زنش نمونه کسانی هستند که ديگ آذربايجان را گرم و سوزان نگه داشته‌اند. داستان آنها می‌تواند گويای نمونه وار وضعيتی باشد که در سراسر زمستان آذربايجان تکرار می‌شود. اين داستان دليل اينکه چرا توده مردم غير کمونيست، به سوی کمونيسم می‌گرايند را نشان می‌دهد. اينجا کمونيسم تنها نيروهايش را از اين قبيل مردم جذب می کند، نه اينکه واقعا مردم از نظر نظری به آن گرويده باشند.


اطلاعات شوروی‌ها در اين نواحی فعال است. در شرايطی که کريم و فاطمه در خيابان‌های تبريز از گرسنگی هلاک می‌شدند، راديو مسکو به فارسی اين برنامه را پخش می‌کرد: "هزاران نفر در خيابان‌های تبريز بی هيچ کمک و حمايتی سرگردانند. آنها همه سرنوشتی جز مرگ از گرسنگی ندارند."


آذربايجان به معنی محل نگهدارنده آتش است. کمونيست‌ها اين آتش را تا مرحله شعله ور شدن باد زده‌اند.


برنامه‌های پيشه‌وری به قدری مردم پسند و توده گير بود _به ويژه اصلاحات ارضی و نيز تنبيه شديد مامورانی که رشوه خواری کنند و نيز برنامه کنترل قيمت آذوقه_ اگر روزی در آذربايجان انتخابات واقعا آزادی به وقوع می‌پيوست، در تابستان ۱۹۵۰ پيشه وری بار ديگر با ۹۰ درصد آرای مردم به قدرت بازگردانده می‌شد. و اين درحالی است که از سه ميليون آذربايجانی شايد فقط حدود هزار نفر کمونيست در اين استان باشد.



توضيح:



بخشهای ديگر اين کتاب در مورد لرستان، کردستان و ديگر قبايل ايرانی در فرصتهای بعد ترجمه و ارائه حضور خواهد شد


Read more! posted by <21 Azer> | 5:49 AM


Thursday, September 25, 2003  


STRANGE LANDS
AND
FRIENDLY PEOPLE


by


WILLIAM O. DOUGLAS
1951


سرزمينهاى شگفت و مردمى مهربان

ويليام. او. داگلاس


چهار بخش از كتاب ويليام او. داگلاس٫ قاضى عاليرتبه آمريكايى ٫ سرزمينهاى شگفت و مردم مهربان٫ مشخصا در باره خلق ترك ايران است: بخش چهارم (آذربايجان) از فصل اول (كمونيسم در جنوب مرزهاى شوروى) و بخشهاى 21٫ 22 و 23 مربوط به تركهاى جنوب ايران٫ اتحاديه طوائف قشقايى٫ از فصل دوم (طوائف ايران). متن زير بازنويسى بخش مربوط به آذربايجان است. وبلاگ 21 آذر


4. Azerbaijan


AZERBAIJAN, the northwest province of Persia, lies snug against the Turkish and Russian borders. Mount Ararat nearly seventeen thousand feet high, conelike and necked with snow looks down on it from the Turkish comer. The Araxes River which empties into the Caspian far to the north is the Persian-Russian border for two hundred miles or more. On the west is Lake Urmia, about the size of our own Great Salt Lake of Utah. Fish cannot live in it. It is indeed so salty that it clings like slime to one's skin. The Zagros Range heading up in Turkey and the Russian Caucasus and running to the Persian Gulf is a rough and rugged limestone rampart on the western border of Azerbaijan. Its passes are around eight thousand feet, its peaks as high as fifteen thousand. The Elburz Range on the east is both steeper and higher. Both are bare of trees on the slopes that face Azerbaijan.


Azerbaijan has the barren appearance of Nevada and Utah, though there are between twenty and thirty-five inches of rain a year. Most of the water comes in wintertime snow that even in the valleys often lies eight or ten feet deep. And most of the water leaves in the spring in mad rushes that cut harsh gullies in the mountains, which long ago were studded with trees.


In the winter Azerbaijan is whipped by cold winds that sweep down from the north and whistle through mud-walled villages. In the summer it is parched and blistered. Whirlpools of dust dance across the basins, sending eerie-shaped funnels hundreds of feet into the sky. The flat mud roofs of the houses crack under a scorching sun; and dust as fine as flour sifts through one's clothing. This is the heyday of the lizards; this is when only thistles and licorice root seem to thrive.


But where there is water Azerbaijan is a garden. Valleys such as Khoy lie lush with crops at the foot of brown and burned hills.


Rezaieh, on the edge of the desolate salt sea, is a rich oasis deep in shade. In the north vast fields of golden grain ripple in the hot wind that sweeps up from the south. The climate of Azerbaijan is good for crops and for people. The days are warm; but the valleys which lie between four thousand and five thousand feet are cooled at night by breezes that come off the mountains.


Azerbaijan is a historic place. Here Zoroaster lived in the sixth century B.C. and taught the unending conflict between good and evil. This was the home of the Medes who, though they conquered Persia, were absorbed by it, losing themselves and their civilization in the process. The absorption was indeed so great that only one word of their language remains in the Persian vocabulary today sag, the Medes' word for dog. The Arabs came in the seventh century, converting all of Persia to the Moslem religion at the point of the sword. In the middle thirteenth century the Mongols swept through Azerbaijan burning and slaying as they went. They made Maragheh their capital and later Tabriz and ruled two hundred years. Then came the Turks. Azerbaijan, the border province, was in the path of a host of invaders.


Azerbaijan was also the staging ground for revolt and a buffer for the whole realm of Persia. Its character has not changed in the intervening centuries. Twice in the nineteenth century Russia invaded Azerbaijan; and in this century several times the last time in 1941.


The location of Azerbaijan has had important commercial consequences as well. Tabriz linked Asia and Europe in trade. It was a key point on ancient caravan routes. Its trade tapped distant markets. Eight hundred years ago its bazaars sold spices from India and cloth from Flanders. History has not changed its strategic location. The Transcaucasian Railroad has its terminus at Tabriz. It is a broad-gauge road running north to Russia and then by various links into eastern Europe. Now it is closed at the Russian border and its rails in Azerbaijan are covered with rust. Russia permits traffic over it only when Russia's needs are served. Once was during the winter of 1949-1950 when people were starving in Azerbaijan. Russia made capital out of that event. She sent carloads of wheat by way of the railroad and dispensed it ostentatiously.


Azerbaijan, being from time out of mind an international highway, has seen the crossing of many races. The product is a people still Persian, but different from the rest. They speak a Turkish dialect which has absorbed many Persian words. They are a hardy lot vigorous, aggressive, easily aroused, hearty and open faced in their relations. And their hearts are warm and generous. An Azerbaijan friendship is a sturdy thing robust and genuine a commitment that carries through fair days and foul. The Azerbaijanis are friendly to the Russian people, for the two are neighbors and as individuals they get along well together. But the Azerbaijanis are not Communist nor Communist inclined. Not one-tenth of 1 per cent of them have been converted to Marxism or its Soviet brand.


Azerbaijan in size is only 7 per cent of Persia. In population it is only 18 per cent three million out of sixteen million. Economically it is more important. It produces about a fourth of the wool, sheep, rugs, wheat, and barley of Persia; a third of the almonds, tobacco, and fats; a fifth of the raisins and sugar. Even in cotton its production is 15 per cent of the total. Azerbaijan is therefore important to Persia. It has long been coveted by Russia.


When England and Russia became allies in 1941 they invaded Persia. The purpose was twofold to protect the Soviet rear from a German drive through the Caucasus; to provide a supply route to Russia. On August 26, 1941, British troops took over southern Persia; the Russian Army occupied Azerbaijan. During the occupa- tion the Persian Gulf Command of the American Army managed the movement of some five million tons of war materials to Russia through this Persian corridor. At the end of the war the British and American troops departed. But Russia refused to withdraw. Her troops remained. It looked as if she was there to stay. Persia protested and carried the case to the Security Council of the United Nations. Public opinion forced Russia to retreat, and she at last withdrew her troops from Azerbaijan on May 9, 1046.


But before and after that event Russia put in motion a tide of events that still churns that ancient province.


Russian occupation armies are notoriously brutal. But the Russian Army that occupied Azerbaijan was a model of rectitude. Everyone told me the same story; even the most bitter critics of the Soviets conceded it. The Soviets put on an act which left a deep imprint on the people. Russian troops were dealt with summarily if they showed any discourtesy or offense to the civilian population. They toed the line of propriety in all respects. Discipline was severe. A Russian soldier would be shot for laying hands on a woman in Azerbaijan.


Russia had one unique opportunity to show its discipline of troops and the loyalty required of them. She exploited it to the limit. The Soviet Army of Occupation had one battalion composed of Moslems from the Caucasus. They were stationed at Khoy. One day they decided to desert. So at an opportune moment they left Khoy and headed for the Turkish border some twenty-five miles distant. Their secret was not kept. Soviet troops went in pursuit and captured the Moslems, brought them back to Khoy and killed
them in a cruel way.


They chained them together and stacked them like sardines in the basement rooms of a garrison in Khoy. Then they flooded the floors with several inches of water and left the Moslems to die of cold and starvation. When a few weeks later the last man had died, they carried out the bodies. Thus did the Soviets publicize a lesson in discipline.


The Russians were equally severe on dissident elements among the native population. They did not molest or harm those who kept their thoughts to themselves. But occasionally a son of Azerbaijan— true to his tradition—would speak his mind and protest against some Russian policy. And once in a while he would raise his voice against the Russian occupation. Every such person was dealt with summarily. I talked with a man in Rezaieh who was a witness to what happened to one dissenter.


This man had made a speech in Rezaieh, objecting to the Russian occupation, pointing out how it subjugated Persia to a foreign rule, and asking for the liberation of Azerbaijan. He was at once arrested by Soviet soldiers and brought to the edge of town under military escort. He was given a shovel and ordered to dig a grave. When it was completed, the man was not shot; he was bound hand and foot and placed in the grave on his back. Then he was buried alive. As the shovels of dirt were thrown on him he prayed to Ali son-in-law of Mohammed and first apostle of the Shiah faith. "Alee-Alee," he cried, "Alee, never fails." And soon there came from under the dirt the last muffled words, "Long live Azerbaijan." Then all was still, only the thump, thump, thump of dirt as shovels worked quickly to fill the tomb with six feet of dirt and still forever the voice of a lone dissenter.


The Soviets however used means much subtler than terror to win over the masses. They sent through the province agents working in pairs. One would be the spokesman; the other would purport to be his secretary. They would come to a village and interview peasants one at a time. A typical conversation ran as follows:


"What is your name?"


"Ahmad."


"How many in your family?"


"My wife and seven children."


"Which is your house?"


"This one here [pointing]."


"Look at the miserable place this good man has to live," the agent said to his secretary. "Haven't we got something better for him?


Look at your list."


The secretary thumbed through a book and replied, "Yes, there is the home of the deputy to the Prime Minister in Tehran. That is unassigned."


"Put him down for that," the agent told his secretary. Turning to the villager he said, "When the revolution comes and we take Tehran, that will be your home."


Then he asked, "How many rugs do you have?"


Every Persian has a rug. It may be dirty and moth eaten; but it is always a cherished possession. This man ran to get his shabby prayer rug two feet wide and about four feet long. He held it up to the agent, who turned to his secretary and said, "Put him down for six rugs the nicest that Kurish, the rug man, has in Tabriz."


And so the discussion went from houses to rugs, from rugs to meat, from meat to schools for the children.


The campaign moved from peasant to peasant, from village to village. This was pie-in-the-sky come to bedraggled, poverty-ridden villagers. They received promises of rewards as tangible as any that a precinct leader ever offered the faithful. Thus did the Communists go among the peasants, spreading discontent.


During this same period the Russians took more effective political measures. They undertook to organize a government in Azerbaijan which they could leave behind when their army withdrew.


Daniel Komisarov—Soviet press attache—was the bottomrock of the Azerbaijan affair, the Soviet brain behind the various Communist parties in Iran. He had an excellent knowledge of the Persian language. He sat in the coffee shops and talked man-to-man with the Persians, who liked him for his seeming frankness and meekness. He molded political sentiment the Soviet way.


The man selected to head the government was a native of Azerbaijan, the son of a holy man—Jafar Pishevari. Pishevari is a Communist who was educated in Baku and who taught in Communist schools in Russia. He went back to Persia in the 30's, organizing a union and publishing newspapers—first at Resht and later at Tehran. His paper was closed by Reza Shah Pahlavi, father of the present Shah; and he was sent to jail. When Britain and Russia invaded Persia in 1941, Pishevari and all other political prisoners were released from jail. Tudeh party, the Persian Communist party that always meticulously avoided using the Communist label, was formed in 1942. Pishevari was one of its early members, promoting its causes through a new paper which he founded after his release from jail.


Late in 1945 Pishevari went to Tabriz and formed the Democrat party, the Azerbaijan counterpart of Tudeh. That party led a "revolt." Soviet troops immobilized the Persian Army stationed in Azerbaijan; and Pishevari came into power. A cabinet was formed, a parliament elected, and a political program put into effect. The Pishevari government lasted only from late 1945 to December, 1946. It and the central Persian government quarreled over the supervision of an election called by the Shah. Persian troops entered Azerbaijan, there were a few skirmishes, the government of Pishevari collapsed, and Pishevari left for Russia forty-five minutes before the Persian Army reached Tabriz. The Russian Army, which had withdrawn from Persia six months earlier, did not come to the rescue.


I had assumed from press reports that Pishevari was not only a Soviet stooge but a bumbling and ineffective one as well. I learned from my travels in Azerbaijan in 1950 that Pishevari was an astute politician who forged a program for Azerbaijan that is still enormously popular.


What his long-range program would have been no one knows. Many suspect it would have followed the Russian pattern; others say it would have been tuned to Persian needs with a mild brand of socialism. But the bulk of the program which Pishevari actually imposed on Azerbaijan was purely straight reform.


1. The part of his program which most impressed the peasants was land reform. It had some communism in it. He confiscated the land of all absentee landlords and distributed it to the peasants. But he left untouched the land of resident landlords; a new law merely increased the tenants' share of the crop.


2. Pishevari also gave a socialistic flavor to his program. His government nationalized the larger banks.


3. Second only to land reform in popular appeal was the law that made it a capital offense for a public official to take a bribe. Two top officials and a few lesser ones were hanged for this offense. The law had an electrifying effect. Merchants told me that they could keep their stores unlocked all night and be safe from robbers. Natives told me that for the first time they could with safety keep their cars on the streets all night without losing wheels, headlights, or any other removable parts.


4. Health clinics were created, some being itinerant and serving the villages from Tabriz.


5. The prices of basic commodities were rigidly controlled, hoarding of food was severely punished, a rationing system was adopted whereby everyone received the minimum requirements for living. Pishevari promised that the cost of living would be reduced 40 per cent; and it was.


6. A minimum-wage and maximum-hours-of-work law was established and collective bargaining between employees and employers was introduced.


7. A public-works program was undertaken and many streets and roads were paved. The unemployed were put to work.


8. A broad educational program was launched, schools being planned for all the villages. The University of Tabriz was founded with two colleges—a medical school and a school of literature. (The University is still a going concern.) The cultural aspects of Azerbaijan were emphasized. Instruction in the primary schools was in the Azerbaijan language.


9. Pishevari sponsored autonomy for Azerbaijan, but not separation from Iran. He wanted at least half the taxes collected in Azerbaijan to be spent there. He wanted the province to have a greater degree of self-government and a larger representation in the national parliament than it had ever enjoyed.


There were other parts to Pishevari's program; but these were the basic ones. Events intervening since the Pishevari government collapsed have made this program increasingly attractive to the people as they view it in retrospect.


When the Persian Army returned to Azerbaijan it came with a roar. Soldiers ran riot, looting and plundering, taking what they wanted. The Russian Army had been on its best behavior. The Persian Army—the army of emancipation—was a savage army of occupation. It left a brutal mark on the people. The beards of peasants were burned, their wives and daughters raped. Houses were plundered; livestock was stolen. The Army was out of control. Its mission had been liberation; but it preyed on the civilians, leaving death and destruction behind.


On the heels of the Army came the absentee landlords. They demanded not only the current rentals; they also laid claim to the rent which had not been paid while Pishevari was in power. These back payments were a severe drain on the food supply of the peasants. Moreover, the Pishevari crowd, when it left, took quite a few cattle and considerable grain out of the country. The combination of events made the winter of 1947-1948 a harsh one. The pinch on the peasants was acute. In order to survive the winter, they had to draw on their reserves of grain. As a result they had less seed for planting the following spring; and there was a skimpy crop that summer.


The winter of 1948-1949 was bitter cold. There was snow on the ground for seven months or more. Many livestock died, the shrinkage in many herds being as great as two-thirds. On the cold wind swept Moghan steppe in northeast Azerbaijan close to 80 per cent of the livestock was lost; and ten thousand tribesmen were on the edge of famine and starvation before spring arrived. Grain and meat were scarce; prices soared.


The landlords of Azerbaijan—the most callous I have known—sold their grain at high prices on the market while their villagers starved. They even sold a lot of seed grain, cutting down the supply for planting in the spring. One hundred tons of wheat sent by the central government to Tabriz to relieve the hunger of the poor never reached them. The local officials sold it on the market and pocketed the proceeds.


The spring and summer were late; the crop of 1949 was slim. Peasants actually were eating grass and roots before the 1949 crop came in, and before the fall of 1949 had passed they were practically out of food. They were so impoverished that not more than 1 per cent of the people of Azerbaijan had enough warm clothes to face the cold of 1949-1950.


The winter of 1949-1950 was the severest of recent record. There were ten feet of snow or more in Azerbaijan. Villages without food were isolated. Peasants dipped into the feed they had for their livestock. Then the livestock died and they ate them. Then they themselves died. Thousands upon thousands died. In the village of Navaii near Khoy where I stopped, fifty out of three hundred people died of cold and starvation. In many villages every person in a household died. It was common to find whole families prostrate, none able even to stand. And yet the granaries of the landlords were often full, the grain being held for a higher price. An illiterate peasant in Navaii stopped his thrashing to tell me some of the lurid details.


The central government sent grain from the Persian Gulf. It is estimated that only half reached the people. The rest was diverted to the black market, much of it going to Iraq. Then came the Russians with their wheat train down the Transcaucasian Railroad, doling out food to the hungry people in an apparently efficient manner. "Russia was a true friend last winter," many a grizzled peasant told me.


But the tragedy of the situation, the pathos and suffering were best summarized for me by a blind beggar and his wife.


He was Karim and his wife was Fatima. Both were well over sixty.


I met them far below Tabriz on the western edge of Kurdistan not far from the village of Kamyaran. My party had had a sumptuous lunch and after eating lay down for the customary siesta. I walked outside to take pictures. Finally the glaring sun drove me to the shade of a senjid tree where the old couple were seated. There we talked for a half hour or so.


These people were beggars of low estate. The man was dressed in rags. His coat was not merely patched; it was made of patches, pieces cut from old blankets, gunny sacks, and canvas. I did not at first notice his finely chiseled features because of the heavy stubble of his gray beard and the streaks of dirt on his face. His hands were long, thin, and sensitive. A typical Azerbaijan felt hat without a brim sat on the back of his head. Gnarled toes stuck out from a pair of decrepit leather sandals.


He and his wife were Christians. She stood unveiled before me, a grimy tan-colored cotton shawl draped over her head. Her face was pinched and drawn, partly from a total absence of teeth, partly from hunger. Her skin was parched and dry like leather, her hands were as thin and skinny as talons. She talked in a shrill voice, nervously twirling the ends of her shawl.


This was their story:


They had been tenants of a landlord in a village which I will call Nourabad. There they had worked all their lives, paying as rent 60 per cent of the crop. Several years ago Karim had gradually lost his sight until now he was blind. He could tell when it was light or dark; but he could not see objects. The whole burden of the farm fell on Fatima.


The winter of 1948-1949 was long and cold. Running out of food, they bought grain from the local agent of the landlord. The legal rate of interest in Persia on agricultural loans is 12 per cent. Their landlord charged them 40 per cent. He collected in grain at the next harvesting.


"Listen," cried the old lady in a voice so shrill that it was almost a shriek. "He charged us eighty cents for grain, and when we repaid him the next year the grain was only forty cents. So we had to pay him back twice as much as we had borrowed. We had to pay the interest too. We paid him almost three times the grain we borrowed." Then looking me in the eye she cried, "Do you think that is just?"


After the landlord had been repaid there was only about a fifth of the crop left for the blind man and his wife. This included fodder and about two hundred pounds of wheat and barley. This couple had not only themselves to feed; they had two sheep, a goat, and a donkey.


Winter came in a rush. It was soon apparent that these people did not have food to carry them and their stock until spring. The landlord's granaries were full; but the agent wanted too high a price and 40 per cent interest. The loan would impoverish them. Further, Fatima's health was poor and she thought she no longer could do the farming alone. So they decided to sell their belongings, take what money they could raise, and go to Tabriz and find work and food. Apart from the livestock there was not much to sell—a small prayer rug, a few dishes, a picture of Christ in a wooden frame. All their belongings brought less than eighty dollars. But with this they could live the winter out in Tabriz. Or so they thought.


They left Nourabad on a bitter cold day, Karim carrying the blankets in a roll on his shoulder. Fadma put in her pockets their remaining food—the thin, unleavened bread which she had baked the night before with the last of their wheat, and a piece of goat-milk cheese about the size of an egg.


Two feet of snow covered the road. They broke a path for several miles and then came into a highway where sleds had passed. Until then Fatima had been guiding Karim by the arm. Now she set him in the broken path and he walked alone.


In this slow and plodding way they came to Tabriz at dusk. Their cheese was gone and most of their bread. They entered a bazaar to replenish their supply of food and inquire about work and lodging. As they stood before a stall where grain was sold a sergeant of the gendarmes stepped up and said, "Where is your home?"


"Nourabad," Fatima replied.


"What are you doing here?"


"We came to buy some grain."


Karim and Fatima did not know that it had been made a criminal offense to sell grain to a nonresident of Tabriz. Rationing had been decreed in all its rigors. Tabriz had enough food for its own population but no more.


"Now you will come to jail," said the gendarme. He hustled them off, Fatima shouting imprecations, Karim protesting. But their objections were of no avail. They spent that night and several more in jail.


"What happened?" I asked.


Fatima took time to answer. "One day the sergeant came in and said, 'How much money do you have?' I told him we had about four hundred tomans [eighty dollars]. He pulled out a book and wrote in it with a pencil. In a few minutes he looked up and said, 'Your fine is four hundred tomans. You can pay me now and I will let you go.'"


Karim spoke up, "I protested to the gendarme. Fatima also argued with him. The gendarme came over to me, took me by the throat, and shook me, saying 'Listen, you blind old devil. People are shot for doing what you did. Do you want to get shot or do you want to pay me that four hundred tomans?'"


"You paid?"


"Yes, we paid," Karim answered. "Now we were penniless, we had nothing. We were out on the streets in a blizzard, no work, no home."


"What did you do?" I asked.


Fatima opened wide her brown eyes now filled with tears and, spreading open her hands, said in a whisper, "See—we became beggars." Then she broke down and sobbed.


Karim and Fatima lived on the streets begging for rials, for food, for pieces of cloth to wrap up Karim's feet. They sought shelter at night behind walls, under packing boxes. Finally an old lady let them sleep on her floor. But she had no food for them. They could not find work. They lived on crusts of bread, on morsels of cast-off food. They and the dogs and other beggars competed for their very lives on the streets of Tabriz.


One night—a cold blustering night in January—something happened which shows how revolutions are sometimes brought to a boiling point.


Karim and Fatima were begging on a street comer of Tabriz when they saw a group of about a dozen peasants being herded along by gendarmes with drawn bayonets. They had committed the same crime that she and Karim had; they had come to Tabriz to find food. Fatima told Karim what was happening and whispered, "Come, let us go with the crowd."


She guided him to the middle of the street and the two of them followed behind the crowd. More joined the procession, all the ragamuffins and beggars of Tabriz. According to Fatima it was a big crowd of several hundred by the time they reached the jail. One of the peasants under arrest tried to escape and was laid low by the butt of a gun.


"We didn't like it," Fatima said. "We shouted at the gendarmes, to stop. A big growl went through the crowd. The man who was knocked down was carried into the jail. The rest of the prisoners were shoved and herded like cattle. None of us liked what we saw. I shouted to the prisoners, 'Do not let the gendarmes rob you.' I was angry. Everyone was angry. When I told Karim what had happened, he swore. He was angry too."


Fatima stopped, looked me in the eye and said, "Karim and I are not Communists. Will you believe me? Will you believe my husband? You must believe me before I tell you what happened next."


"Yes, I believe you," I answered.


Fatima straightened up, put out her chin, and with all the pride of Azerbaijan on her face said, "It was awful what had happened to us and to the other peasants. Arrested for trying to buy food! Robbed of our money by the police who were supposed to protect us! Thrown out in the streets to die like dogs of cold and starvation!


"We could not stand it any longer. Everyone in the crowd felt the same way. We stood in front of the jail and shouted in the faces of the gendarmes, 'Pishevari! Pishevari! We want Pishevari!'"


This blind beggar and his wife are typical of those who today make Azerbaijan boil. Their story could be duplicated over and again throughout the length and breadth of that province. It explains why non-Communists flock to Communist leadership in this border area. Here communism gains merely by default, not by a swelling crowd of converts to its cause.


Soviet intelligence in this region is alert. At the time Karim and Fatima were starving in Tabriz the Moscow radio was speaking to Azerbaijan in Persian as follows: "Thousands of the starving people wander in the streets of Tabriz and no one helps them. They are all condemned to death by starvation."


Azerbaijan means the Place of the Keeping of the Fire. The Communists have fanned that fire to the point of blazing.


Pishevari's program was so popular—especially land reform, severe punishment of public officials who took bribes, and price control— that if there had been a free election in Azerbaijan during the summer of 1950, Pishevari would have been restored to power by the vote of 90 per cent of the people. And yet not a thousand people in Azerbaijan out of three million are Communists.


Read more! posted by <21 Azer> | 11:05 AM


Tuesday, September 16, 2003  



بايرامقولو قيزي سرييه خانيم
رضا همراز


بو يازى "آذربايجاندا قادين حركاتيندان اؤرنكلر: تئللي زري و سرييه خانيم" آدلى مقاله نين بايرامقولو قيزى سرييه خانيملا علاقه لى اولان بؤلومودور. مقاله نين بوتؤوونو تورك خاتون وئبلاگيندا اوخويابيلرسينيز.


هله 21 آذر جريانيندا اردبيلدن قالخان و ايستيبداد علئيهينه قهرمانجا موباريزه آپاران بايرام قولو قيزي سرييه خانيمي، گؤرنلر، اونون جسارت و شهامتيندن سؤز -صؤحبت آچاندا، سانكي ايكينجي زئينب پاشادير ذيكر ائتميشلر. بو جسارتلي و تاسسوفله آدي ايتگين قالان قادين تكينه 5 گون دوشمنين موحاصيره سينده قالديقدا يئنه ال - قولو سووومادان سون گؤلله يه قدر آتيشميش آنجاق نه ايسه ياغيلارين يالانلاري و ياغلي ديللرينه اينانيب سنگردن چيخديقدا، نامردجه سينه اونو قتلگاها گؤنده ريب گؤلله ده مينه وئرنده جللادلارا دئيير: تاريخ سيزلره نيفرين ائدهجك، قاتيللره نجات يولو باغليدير. آذربايجانين رشيد بالالاري منيم اينتقاميمي سيزدن آلاجاقلار. آذربايجان آزاد اولاجاق».


«آزادليق يولوندا مبارزه» كيتابيندا بو قادينا عاييد آشاغيدا كي سطيرلر قئيد ائديلميشدير:«خلق آزادليغينين كئشيگينده مردليكله دايانان اؤز عينادچيليغىيلا دوشمني حئيرته سالان ايگيد ثومرين اوغوللاري ايچريسنده آذربايجان خلقينين قهرمان قيزي سرييه ده ووروشوردو. او، حيات يولداشي علي ايله بيرليكده، اونونلا چييين - چييينه بير سنگردن آتش آچيردي. لاكين او، هم موحاصيره ده، هم ده فيشنگي قورتاماقدا ايدي. بونا باخماياراق او، دوشمنه تسليم اولماق ايسته ميردي. خايين دوشمن ثومرين فداييلرينين، ائلهجه ده سرييه خانيمين قارشيسينا قورآن گتيرير، اونا ال باسير، آند ايچير «شرفله» سؤز وئرير و حاكيم طبقه لرين يوز دفعه لرله ال آتديقلاري آلچاق حيله و آلداتما مئتودوندان ايستيفاده ائدير. آز سونرا قورآنا باسيلميش اللر ثومرين فداييلرينين، او جومله دن شاهسئون ائللرينين قهرمان قيزي سرييه نين قانىيله بويانير. قهرمان فدايي سرييه اؤلدورولمه ميشدن اوول بارماغيني جللادلارين گؤزونون ايچينه سيلكه له يه ره ك «بو سيزين اوچون هونر دئييل، تاريخ عهد و پئيمان پوزانلاري نيفرتله ياد ائده جكدير»! دئميشدير. او سؤزونو دوام ائتديره ره ك اوجا سسله بئله علاوه ائتميشدير: «آذربايجانين ايگيد اوغوللاري منيم قانيمي يئرده قويماياجاقدير! شهيدلر قاني آزادليق آغاجين سوواراجاق» بو نزاكتلي و شرافتلي قادين «اردبيلين ثومرين قصبه سينده 1325 ينجي ايلين آذر آيينين 26 ينجي گؤنو ناهاردان سونرا ساهات 6 دا بير ده ييرمانين قيراغيندا تاسسوفله شهيد اولونموشدور» و بئله ليك له «18 نفر فدايي ايله شاهسئون قيزي سرييه، خانلارين سيلاحلي دسته لرينه 5 گون موقاويمت گؤستريب اؤلومو مردليكله قبول ائتديلر.» يازيقلار اولسون كي بو رشيد و ديلاور قاديندان تاريخلري آراييب، آختاراندا بير شئي گؤزه ده يمير. البتته بونون اساس عاميلي بو اولابيلر كي، ميللي حوكومت دئوريلنده ن سونرا، اوندان يازماق نئجه دئييرلر گوج آپاران ايشلردن ايدي و سونرالاردا او دؤورون آداملاري قيريليب قورتولدوقدا ايش داهاچتينلشميشدير. بئله ليك له سرييه خانيم دا اؤزوندن قاباق ظولم و ظاليم علئيهينه موباريزه آپاران موباريزلر كيمي تاريخه قوووشدو و اؤز گؤستردييي شرافت و شوجاعتي ايله تاريخيميزين بزكليلريندن بيريسي اولور. نئجه كي زئينب پاشا، هجر خانيم، آتلي شاه به ييم، تئللي زري، عظمت خانيم، پروين اعتصامي، گنجه لي مه ستي، نيگار خانيم، خورشيد خانيم و... اولموشلار. يازيميزين سونوندا اوستاد حميد سخامئهرين منيم خواهيشيمله يازديغي «آسلان سرييه» باشليقلي شئعرين بيرگه اوخوياق:


گؤردو اؤز يوردون٫ ائلين زار و پريشان سرييه
غئيرتي چكمه دي گؤرسون ائله نالان سرييه
ظاليمين بلكه توفنگيله سؤكه سينه سيني
ويجدانيله اؤز آرا باغلادي پئيمان سرييه
ائتمه يه جنگ فيشنگيله توفنگين گؤتوروب
مرد-ى مردانه اولوب عازم-ى مئيدان سرييه
عرصه تنگ اولدوغو حالدا آتيشيب دوشمنيله
دوشمنين باغريني بئش گون ائله ييب قان سرييه
تا فيشنگي واريميش سنگريني بوشلاماييب
صوولتيله ائله ييب دوشمني حئيران سرييه
چوخ دؤيوشدن سورا آخيرده فيشنگي قوتاريب
ائله ييب جانين آذربايجانا قوربان سرييه
(توپراق آلتيندا زن و اژدهاني قويلويانا)*
كيشيليك رسمين ائديب اوندا نومايان سرييه
قوربانام منده «سخا» سرييه كيمي قهرمانا
كيشيدن ده باشيميش چونكو او اينسان سرييه
آسلان آسلاندي دئييبلر اولماز اركك يا ديشي
يئري واردير اونا تاريخ دئيه آسلان سرييه


قايناقلار و ايضاحلار
1- "آزادليق يولوندا مبارزه"، بيرينجي جيلد، ص 19
2- "مهد آزادي" گؤنده لييي، شاعير ز-اميرلو- نون شئعري همين گؤنده ليك دن گؤتورولموشدو.
3- حؤرمتلي شاعير محمد دنيزدن شئعرين بيزيم ايختياريميزدا قويدوقلارينا گؤره اؤز ميننتدارليغيميزي بيلديريريك.
4- "از زندان رضاخان تا صدر فرقه دمكرات آذربايجان"، علي مرادي مراغه اي، باهار 1382، تهران، اوحدي، ص 516
5- سالماسلي عاليم دوستوم حؤرمتلي علي اصغرغفورينيا جنابلارينين، لطفعلي اردبيلي (فلكي)نين سرييه خانيم حاققيندا ايكي سطيرليك يازيسين بيزه لوطف ائتديكلرينه گؤره تشكور ائديريك.
6- "گذشته چراغ راه آينده است". پژوهش گروهي: جامي، ويراستار: بيژن نيك بين، چاپ دوم پاييز1371 - تهران نشر نيلوفر.
* - "زن و اژدها هردو در خاك به- جهان پاك از اين هر دو ناپاك به"حكيم فردوسي طوسي، ايرانين آدليم شاعيري.


Read more! posted by <21 Azer> | 5:14 AM


Saturday, September 13, 2003  



آقاي ايرج صدري،‌ مسئول ساواك در برلين چندبار با من تماس گرفت و گفت: تيمسار نصيري،‌ رئيس ساواك از شما خواسته اند كه كتاب خود را بنويسيد و اين خواست اعلاحضرت است كه البته من هم خاطراتم را از دوران زندگي در شوروي و خاطراتم از حزب توده ايران را نوشتم.....من.... پس از انقلاب در ايران، سازمان فرزندان ايران زمين را كه يك سازمان مخالف رژيم ايران است و طرفدار رژيم مشروطه سلطنتي مي باشد،‌ در آلمان پايه گذاري كردم.


نصرت الله جهانشاهلو


نصرت الله معيني:


جمهوري اسلامي دست بدامن ساواکي‌ها براي ستيز با آذربايجان


در زير اين مقاله، خبري از سايت راديو فردا نقل مي‌شود. من در اين خبر چند نکته مهم را با تغيير رنگ مشخص کرده‌ام. مهمترين نکته در رابطه با خبر زير، اين واقعيت (براي ما آذربايجاني‌ها آشکار) است که جمهوري اسلامي ايران از هر مهره کثيف و بدنامي براي همکاري بر عليه ملت آذربايجان استفاده مي‌کند. در اعترافي که جهانشاهلو در دادگاه برلين کرده ‌است، از تقاضاهاي رژيم جمهوري اسلامي براي همکاري با وي در مورد آذربايجان ياد مي‌کند. وي علاوه بر تأييد ارتباط نزديک خود با ساواک از دوران قبل ‌از انقلاب و نوشتن خاطرات خود به سفارش تيمسار نصيري، رئيس وقت ساواک، بنحو رسوا کننده‌اي افشا مي‌کند که جمهوري اسلامي حتي از فردي چون او، براي رفع نيازهايش در آذربايجان دعوت به همکاري مي‌کند. در اينکه جهانشاهلو به کار رفع کدام نوع از نيازهاي رژيم جمهوري اسلامي «در آذربايجان» مي‌خورد، از فعاليتهاي بي‌شائبه آذربايجان ستيزانه جهانشاهلو به روشني معلوم است و داستاني است بدون شرح.


از قاتلان ستارخان، شيخ محمد خياباني و سيد جعفر پيشه‌وري جز نامي آلوده چيزي بر تاريخ ثبت نشده است. لشکر کشي‌هاي نظامي 80 سال اخير عليه آذربايجان، بعنوان سياهترين صفحات تاريخ حکومتهاي پهلوي و جمهوري اسلامي ثبت شده است. کساني که در سال 1358 از سنگر ولايت مطلقه فقيه بسوي آذربايجان شليک کردند، امروز شاهد احتزار و فضاحت اين رژيم هستند. کساني که در سي‌ام فروردين‌ماه 1375 از جاري شدن اراده مردم تبريز در انتخابات براي پنجمين دوره مجلس شوراي اسلامي، جلوگيري کردند، لابد مدتهاست که از اين عمل بزدلانه خودشان پشيمان شده‌اند. جمهوري اسلامي اينک سالهاست که در انظار جهانيان مسلمان و مسيحي و بودايي و...؛ نيرويي است طرفدار آدمکشان «معتقد» ارمني که خاک شيعيان مسلمان آذربايجاني را اشغال کرده‌اند. رژيم جمهوري اسلامي که اينک در برابر فشارهاي نيروي قدر قدرت‌تر از خود، به تب و لرز افتاده است، در برابر خواستهاي مظلومانه آذربايجان، جز بي‌اعتنايي و دهن‌ کجي کاري ديگري نکرده است. راديو تلويوزيون اين رژيم رهبري ارکستر توهين و تحقير عليه آذربايجان را بر عهده دارد و محمد جواد لاريجاني رهبر اين سازمان، ملت و فرهنگ هزاران ساله آذربايجان را «خرده فرهنگ» (!) ناميده است و ...


اينک که جهانشاهلو در روزگار خرفتي خود چندان مراقب عواقب اعترافات خود نيست، درمي‌يابيم که حتي اين ساواکي بدنام و آذربايجان ستيز و از همکاران رضا پهلوي، از سوي رژيم جمهوري اسلامي ايران، براي کمک به «رفع نيازهايش در آذربايجان» به خدمت دعوت شده است. سالهاست که چهره بدنامتر از جهانشاهلو يعني عنايت الله رضا، مشغول رفع نيازهاي رژيم جمهوري اسلامي «در آذربايجان» است و کتاب قطور او براي جعل تاريخ آذربايجان سال پيش از سوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران منتشر شد. به اين شجره عملگان دستگاه آذربايجان ستيزي جميوري اسلامي، بايد نامهاي بدنامي چون جواد شيخ الاسلامي، نصرالله پورجوادي، حميد امير احمدي، پرويز ورجاوند و بسياري ديگر را نيز افزود. در جريان رسوايي موسوم به قتلهاي زنجيره‌اي در ايران معلوم شد که حسين شريعتمداري، پان ايرانيستهاي نادم و برگشته از خارج را از انجام مصاحبه‌هاي تلويزيوني معاف مي‌‌کرده است. اعترفات جهانشاهلو از علت العلل اين تخفيف حسين شريعتمداري براي پان ايرانيستها هم پرده برمي‌دارد.


آنچه جهانشاهلو در دادگاه برلين افشا کرده ‌است، براي ما آذربايجانيها چيز جديدي در بر ندارد. ما توهمي در باره رژيمي که حق سوگواري براي قربانيان جنايات ارامنه را از ما دريغ کرده است و آدمکشان ايروان را با انرژي ارزان و قراردادهاي چرب و نرم اقتصادي سر پا نگهداشته است، نداريم. رژيمي که ما را از حق آموزش به زبان خودمان محروم کرده است و بيت المال متعلق به ما را براي ترويج زبان فارسي در تاجيکستان و افغانستان صرف مي‌کند، طبيعي است که براي «رفع نيازهايش در آذربايجان» دست به دامن هر شيطاني ولو توده‌اي، ساواکي و رضا پهلويچي بزند.


چهارمين جلسه دادگاه مامور سابق ساواک و متهم به جاسوسي براي جمهوري اسلامي در برلين


مينا بهار مست (راديو فردا): چهارمين جلسه دادگاه عالي برلين براي رسيدگي به اتهامهاي ايرج صدري كه متهم به جاسوسي براي جمهوري اسلامي ايران است، امروز در برلين برگزار شد.


پرويز مرداني (راديو فردا): اولين شاهد امروز، آقاي نصرت الله جهانشاهلو بود كه رئيس دادگاه درباره نحوه تماس صدري با ايشان، از وي سئوال كرد. آقاي نصرت الله جهانشاهلو كه از اعضاي مهم حزب توده ايران بوده و سالها در اتحاد جماهير شوروي سابق زندگي مي كرده، گفت: پس از سال 1972،‌ يا در همين حدود بود كه من از كشور شوروي به آلمان غربي آمدم. پس از مدتي آقاي ايرج صدري،‌ مسئول ساواك در برلين شد. ايشان چندبار با من تماس گرفت و گفت: تيمسار نصيري،‌ رئيس ساواك از شما خواسته اند كه كتاب خود را بنويسيد و اين خواست اعلاحضرت است كه البته من هم خاطراتم را از دوران زندگي در شوروي و خاطراتم از حزب توده ايران را نوشتم.


آقاي جهانشاهلو در دادگاه امروز سپس به تاريخچه اي از فعاليتهايش پس از آنكه به غرب پناهنده شده اشاره كرد و افزود : من در شصت سالگي به غرب آمدم و پس از انقلاب در ايران، سازمان فرزندان ايران زمين را كه يك سازمان مخالف رژيم ايران است و طرفدار رژيم مشروطه سلطنتي مي باشد،‌ در آلمان پايه گذاري كردم. ايشان در دادگاه امروز تاكيد كرد كه جمهوري اسلامي بارها سعي كرد تا من را به ايران دعوت كند،‌ چون در آذربايجان به من نياز داشتند، ولي من گفتم تا زماني كه اين رژيم بر سر كار است، به ايران نخواهم رفت.


وي سپس به تماسي كه آقاي ايرج صدري با ايشان گرفته اشاره كرد و گفت: آقاي صدري روزي به من تلفن زدند و درخواست ملاقات كردند، من هم با ايشان در خياباني پر رفت و آمد قرار گذاشتم، چون پليس به من تاكيد كرده بود كه با افراد مشكوك در منزل ملاقات نكنم. پس از آمدن ايشان كه به همراه شخص ديگري بود، از من خواست كه قرار ملاقاتي براي وي با شاهزاده رضا پهلوي بگذارم، ولي من گفتم تا زماني كه شما سازمان و تشكيلاتي نداشته باشيد،‌ اين كار امكان پذير نيست و ايشان هم بدون هيچ اصراري، خداحافظي كردند و رفتند.


دو شاهد ديگر دادگاه امروز، آقايان سعدي اكبرزاده، مدير يك آژانس مسافرتي در برلين و آقاي فريدون بيژن پور بود كه هردو در مورد بسته اي كه آقاي بيژن پور قرار بود به ايران ببرد، به رئيس دادگاه و دادستان توضيح دادند.


در جلسه دادگاه پس از اظهارات شهود، برونو يوس،‌ دادستان كل آلمان از آقاي ايرج صدري سئوال كرد و گفت شما در مورد اظهارات شهود از روز اول بارها گفته ايد كه بر عليه شما توطئه شده است. چطور امكان دارد كه همه بخواهند بر عليه شما توطئه كنند؟ چطور است كه شما به همه شهود، پيشنهاد يك سفر بي خطر به ايران را كرده ايد.


همچنين در جلسه امروز، دادستان درباره سفر نخست ايرج صدري به ايران در سال 1991 كه از طريق كشور قبرس انجام شده و در آنجا يك نفر ماموريت امنيتي ايران در فرودگاه قبرس، ‌بليط رفت و برگشت به ايران و برگه ورود به آقاي صدري داده است،‌ سئوال كرد.


همچنين دادستان به تماسهايي كه آقاي صدري با افراد مختلف داشته، با ذكر نام آنها اشاره كرد، ولي ايرج صدري به كلي منكر چنين تماسهايي شد، ولي دادستان، ليست مكالمات تلفني را كه او با افراد مختلف انجام داده، در اختيار دادگاه قرار داد.


دادگاه امروز برخلاف سه جلسه گذشته كه از ساعت 9:30 تا 16 ادامه مي يافت، در ساعت 14 به كار خود پايان داد. جلسات بعدي دادگاه، به روزهاي چهارشنبه هفدهم، و دوشنبه 22 سپتامبر، ساعت 13 موكول شد.


پرويز مرداني


Read more! posted by <21 Azer> | 9:08 AM
Azərbaycan Milli HökümətiAzerbaycan Demoqrat Firqesi
21 Azer - 1945-1946 South Azerbaijan (Iran)
سؤزوموز-بلاگ اسپات
سؤزوموز-پرشين بلاگ









email
archives
Photo Albums
پيشه ورى: يازيلار -نوشته ها
توركجه مقاله لر
مقاله هاى فارسى
English Articles
عكس- فيلم-راديو
سندلر-اسناد
كتاب شناسى
دئموقراتلار-دموكراتها
صفرخان قهرمانى
پان ايرانيست-دؤولت گؤروشو:ديدگاه پان ايرانيستى-دولتى
Counters
Rent Movies Online